________________
-
दीपिका-नियुक्ति टीका अ.८सू.१० अवमोदरिकास्वत्पनिरूपणम् ६०५ स्कधिकभेदेन द्विविधस्य प्ररूपर्ण कृतम्, सम्पति-द्वितीयस्यावमोदरिका नामक बाह्यतपसः स्वरूपं प्ररूपयितुमाह-'मोमोथरिया तवे दुविहे' इत्यादि । अवमो. दरिका तपा-अवमम्-ऊनम् उदरं यस्मिन् भोजने तदवमोदरं तदस्त्यस्या क्रियायाम् इति-अवमोरिका तपो विशेषरूपा क्रिया तद्रूपम्-अवमोदरिका नाम तपो द्विविधं भवति । द्रव्याचमोद रिकारूपं भावावमोदरिकारूपञ्च, तत्र-आहारोपध्यादि बाह्यवरतुनोऽल्पीकरणं द्रव्यावमोदरिका, क्रोधादिकषाय रूपान्तरिकवस्तुनोऽल्पीकरणं भावावमोदरिकेति ॥१०॥
तत्वार्थनियुक्तिः -पूर्व तावत्-प्रथमोपात्तस्या-ऽनशनस्य बाह्य तपस इत्वरिक-यावत्कथिक भेदेन द्विविधस्य सविस्तर प्ररूपर्ण कृतम्, सम्मति-क्रमागतस्य द्वितीयबाह्य तपसो-ऽवमोदरिका रूपस्य स्वरूपं निरूपयितुमाह-'ओमोय. शन तप का निरूपण किया जा चुका अब दूसरे बाह्य तप अवमोदरिका (अनोदर) स्वरूप का प्रतिपादन करते है___अवम अर्थात् ऊन (कम) उदर जिस भोजन में हो उसे अवमोदर कहते हैं। जिस क्रिया में अवमोदर हो वह अवमोदरिका । यह एक प्रकार की तपश्चर्या है। इसके दो भेद हैं-द्रव्य-अवमोदरिका और भाव-अवमोदरिका। आहार, उपधि आदि बाह्य वस्तुओं में कमी करना द्रव्य-अवमोदरिका है और क्रोधादि कषायों में कमी करना भाव-अवमोदरिका है ॥१०॥ ___ तत्वार्थनियुक्ति-इससे पूर्व प्रथम बाह्यतप अनशन के यावत्कथिक
और इत्वरिक भेदों का विस्तारपूर्वक निरूपण किया गया, अब क्रमप्राप्त द्वितीय बाह्य तप अवमोदरिका के स्वरूप का प्रतिपादन करते हैंનિરૂપણ કરવામાં આવી ગયું, હવે બીજા બાહ્યા તપ અવમેરિકા (ઉંદર) ના સ્વરૂપનું પ્રતિપાદન કરીએ છીએ.
અવમ અર્થાત્ ઉન (ઓછું) ઉદર જે ભજનમાં હોય તેને અવમોદર કહે છે. જે ક્રિયામાં અવમંદર હોય તે અમેરિકા આ એક પ્રકારની તપશ્ચર્યા છે. આના બે ભેદ છે દ્રવ્ય અવમદરિકા અને ભાવ અવમોદરિકા આહાર ઉપધિ આદિ બાહા વસ્તુઓમાં ઘટાડો કરે દ્રવ્ય અવમેદપિકા છે અને ક્રોધાદિ કષાયમાં ઘટાડો કરવો ભાવ અમદરિકા છે કે ૧૦ |
તત્વાર્થનિયુકિત-આની પહેલાં પ્રથમ બાતપ અનશનના યાવસ્કયિક અને ઇત્વરિક ભેદનું વિસ્તારપૂર્વક નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે, હવે કેમપ્રાપ્ત દ્વિતીય ખાદ્યતપ અવમદરિકાના સ્વરૂપનું પ્રતિપાદન કરીએ છીએ
त० ७६
श्री तत्वार्थ सूत्र : २
