Page Text
________________
दीपिका-निर्युक्ति टीका अ.७ सु.७४ शुक्लध्यानस्य चातुर्विध्यनिरूपणम् ५४१ परावर्तन विचाररहित यथास्यात्तथा-एकत्वेन चिन्त्यते तद्-एकत्व वितnisविचारनामकं द्वितीयं शुक्लध्यानं भवति । उक्तश्च तल्लक्षणम् निजात्मद्रव्य मेकं वा पर्याय मथवा गुणम् (आश्रित्य ) । निश्चलं चिन्त्यते यत्र तदेकत्वं विदुर्बुधाः ॥ १ ॥ यद् व्यञ्जनार्थ योगेषु परावर्त्तविवर्जितम् । चिन्तनं तदविचारं स्मृतं सद्ध्यानकोविदैः | २ |
कायकी - उच्छवासादिका यस्मिन् ध्याने तत्- सूक्ष्मक्रियम्, न निवर्तते न व्यावर्तते यत्तत् अनिवत्ति, सूक्ष्मक्रिये च तत् - अनिवर्त्तिचेति सूक्ष्मक्रियानिवर्ति नामकं शुक्लध्यानं तृतीय मुच्यते । समुच्छिन्ना - क्षीणा क्रिया कायिकयादिका शैलेशीकरणे निरुद्धयोगस्वेन यस्मि स्तत्तथा न पतितुं शीलं यस्य तत् - अपतिपाति - अनुपरति स्वभावम्, समुच्छिन्नं
(२) जिस ध्यान में एक आत्मद्रव्य, उसका पर्याय या गुण, व्यजन अर्थ और योग विषयक परिवर्तन के विना, एक रूप में चिन्तन किया जाता है, वह एकस्ववितर्क - अविचार नामक दूसरा शुक्लध्यान है। उसका लक्षण इस प्रकार कहा गया है- एक निजात्म द्रव्य, पर्याय अथवा गुण को अवलम्बन करके निश्चल रूप से जो चिन्तन किया जाता है, उसे ज्ञानी जन 'एकस्व' कहते हैं || १२ || व्यंजन, अर्थ और योग में परिवर्तन हुए बिना जो चिन्तन होता है, उसे ध्यान में कुशल पुरुष 'अविचार' कहते हैं ॥२॥
(३) जिस शुक्लध्यान में उच्छवास आदि काधिक क्रिया सूक्ष्म रूप में रह जाती है, और जो अनिवर्ति होता है, वह सूक्ष्मक्रियानि aff ध्यान कहलाता है ।
(४) जिस ध्यान में, शैलेशीकरण में, योगों का सर्वथा निरोध हो
(૨) જે ધ્યાનમાં એક આત્મદ્રવ્ય, તેના પર્યાય અથવા શુણુ વ્યંજન અથ અને ચેગ વિષયક પરિવત્તન વિ।, એક રૂપમાં ચિન્તન કરવામા આવે છે. તે એકત્વવિતક અવિચાર નામક બીજું' શુકલધ્યાન છે. તેનુ લક્ષણ આ પ્રમાણે કહેવામાં આવ્યુ છે- એક નિજામદ્રષ્ય પર્યાય અથવા ગુણુને અવલમ્બન બનાવીને નિશ્ર્ચલપણે હૈં ચિન્તન કરવામાં આવે છે તેને જ્ઞાનીજન ‘એકત્વ ’ કહે છે. (૧) વ્યંજન, અર્થ અને ચાગમાં પરિવર્ત્તન થયા વગર જે ચિત્તન થાય છે તે ધ્યાનને કુશળ પુરૂષ ' અવિચાર ' કહે છે ।। ૨ ।૫ (૩) જે શુકલધ્યાન ઉચ્છવાસ આદિ કાયિક ક્રિયા સૂમરૂપમાં રહી જાય છે અને જે અનિવૃત્તિ ઢાય છે તે સૂક્ષ્મક્રિયાનિવૃતિ થાન કહેવાય છે.
(૪) જે ધ્યાનમાં, શૈલેશીકરણમાં, ચૈગાના સર્વથા નિરોધ થઈ જવાના
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨
| SR No. | 006386 |
| Book Title | Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 894 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, & Canon |
| File Size | 49 MB |