________________
दीपिका-निर्युक्ति टीका अ.७ सू.७१ आत ध्यानं कं भवतीतिनिरूपणम् ५१७
आवृण्वन्ति मत्पाख्यानं स्वल्पमपि येन जीवस्य । तेनावस्थाख्यानावरणा स्तेन हिंसोऽल्पार्थः ॥ १ ॥ 'प्रत्याख्यानावरण सहक्लाद्वा तथा भवति सिद्धम् । नव्श्वब्राह्मणवचने तत् सदृशः पुरुष एवेष्ट | || २ || इति,
सम्यग्दर्शनं तावत्-त्रिविधं भवति, औपशमिक १ क्षायोपशमिक २ क्षायिक ३ भेदात्, तद् योगात्सम्यग्दृष्टि रुच्यते । देशविरतस्तु - संयतासंयतो व्यपदिश्यते, हिंसादिभ्यो देशतो- विरतस्वात् संयत उच्यते । स एवाऽन्यतः सावद्ययोगादनिवृत्तत्वाद् - असंयतोऽप्युच्यते, अतएव स संयतासंयतो भवति,
जो कषाय जीव के अल्प प्रत्याख्यान को भी रोकते हैं, उनको अप्रत्याख्यान कहते हैं इस प्रकार यहां नञ् अल्प अर्थ में समझना चाहिए ||१२||
अथवा जो प्रत्याख्यान न हो किन्तु उसके सदृश हो, वह अपस्याख्यान कहलाता है । जैसे अब्राह्मण कहने पर ब्राह्मण के सदृश किसी अन्य पुरुष का ही बोध होता है ॥२॥
सम्यग्दर्शन तीन प्रकार का है - ( १ ) औपशमिक (२) क्षायोपशमिक और (३) क्षायिक । इनमें से एक भी सम्यग्दर्शन जिसमें पाया जाय वह सम्यग्दृष्टि कहलाता है ।
संयतासंयत को देशविरत कहते हैं, वह एकदेश से अर्थात् आंशिक रूप से हिंसा आदि पापों से निवृत्त होता है, इस कारण उसे संगत कहते हैं और वह सूक्ष्म सावय से विरत होने के कारण असंयत भी कहलाता है। इस प्रकार वह संपता संपत हैं ।
અથવા જે પ્રત્યાખ્યાન નહાય કિન્તુ તેના જેવું જ હાય, તે અપ્રત્યાખ્યાન કહેવાય છે. જેવી રીતે અબ્રાહ્મણુ કહેવાથી બ્રાહ્મણુના જેવા કાઇ અન્ય પુરૂષ नोबोध थाय ॥ २ ॥
સમ્યગ્દર્શન ત્રણ પ્રકારનું છે. (१) औपशमिङ (२) क्षायोपशमिठ અને (૩) ક્ષ યિક આમાંથી એક પણ સમ્યગ્દર્શન જેનામાં જોવામાં આવે તે સમ્યગ્દષ્ટિ કહેવાય છે.
સયતાસ'તયને દેશવરત કહે છે, તે એક દેશથી અર્થાત્ આંશિક પણે હિંસા આદિ પાપાથી નિવ્રુત્ત થાય છે, આથી તેને સયત કહે છે અને તે સૂક્ષ્મ સાવદ્યથી વરત ન હોવાના કારણે અસયત પણ કહેવાય છે. આવી રીતે તે સયતાસયત છે. સ યતાસયત જીવ અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિના
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨
