________________
५१८
तत्त्वार्थसूत्रे स खलु-संयतासंयतोऽविरतसम्यग्दृष्टिस्थानाद् असंख्येयानि विशोधि स्थानानिगत्वाऽपत्याख्यानावरणकषायेषु क्षायोपशमं मापितेषु प्रत्याख्यानावरणकषायो. दयात् सकलपत्याख्यानाऽभावात् देशविरतो व्यपदिश्यते उक्तश्च
'स्मादविरत सम्यग्दष्टि स्थानाद् विशोधिमुपगम्य । स्थानान्तराण्यने का न्यारोहति पूर्वविधिनैव ॥१॥ 'क्षपयत्युपशमयति वा पत्याख्यानातः कषायास्तान् । स ततो येन भवेत तस्य विरमणे बुद्धिरल्पेऽल्पा ॥२॥ 'तस्य तथैा विशोधि स्थानान्यारोहतोऽति संख्यानि । गच्छन्ति सर्वथाऽपि प्रकपतस्ते क्षयोपशमम ॥३॥ श्रावकधर्मों द्वादश भेदः संजायते ततस्तस्य ।
पञ्चत्रिचतुःसंख्य व्रत गुणशिक्षामयः शुद्धः ॥४॥ संयतासंयत जीव अविरतसम्यग्दृष्टि के स्थान से असंख्यात अधिक विशुद्धिस्थानों को प्राप्त होता है । अपत्याख्यान कषाय का क्षयोपशम हो जाने पर भी प्रत्याख्यानावरण कषाय का उदय होने के कारण उसमें सकल प्रत्याख्यान नहीं होता। इस कारण उसे देशविरत कहते हैं। कहा भी है
अविरत सम्यग्दृष्टि के स्थान से अनेक (असंख्यात) विशुद्धिस्थानों पर पूर्वोक्त विधि से वह आरोहण करता है।
प्रत्यारूपानावरण कषाय का जब उपशम या क्षय करता है तब उसकी देशविरति में अल्प वुद्वि होतो है॥२॥
जब वह पहले की भांति असंख्यात विशुद्धिस्थानों पर आरो हण करता है, तब उसके उनका भी क्षयोपशम हो जाता है॥३॥
સ્થાનથી અસંખ્યત અધિક વિશુદ્ધસ્થાનોને પ્રાપ્ત થાય છે. અપ્રત્યાખ્યાન કષયને ક્ષયોપશમ થઈ જવાથી પણ પ્રત્યાખ્યાનાવરણ કષાયને ઉદય થવાના કારણે તેમાં સકલ પ્રત્યાખ્યાન થતું નથી. આ કારણે તેને દેશવિરત કહે છે. ब्यु ५४ छे --
અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિના સ્થાનથી અનેક (અસંખ્યાત) વિશુદ્ધસ્થાને પર પૂર્વોકત વિધિથી તે અહણ કરે છે.
પ્રત્યાખ્યાનાવરણ કષાયને જ્યારે ઉપશમ અથવા ક્ષય કરે છે. ત્યારે तेनी शिविरतिमा १६५ मुद्धि होय छे. ॥ २ ॥
જ્યારે તે અગાઉની જેમ અસંખ્યાત વિશુદ્ધિસ્થાનો પર આરોહણ કરે છે ત્યારે તેને પણ ક્ષયે પશમ થઈ જાય છે ૩ છે
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર ૨
