Page Text
________________
दीपिका-निर्युक्ति टीका अ. ७ सू. ४९ सामायिक तस्थातिचाराः ३६५ सामायिकस्य स्मृत्यकरणम् ४ सामायिकस्याऽनवस्थितस्य करणम् ५ इत्येते पश्चा Sतिचारा आत्मनोमालिन्याऽऽपादका दुष्परिणतिविशेषा भवन्ति । तत्र - त्रिविधस्वावद् योगः पूर्वं मानसिक - वाचिक - कायिक भेदात् प्रतिपादितः, तस्य दुष्प णिधानम्, दुष्टं प्रणिधानं सामायिक लक्षणध्यानविशेषावसरे मनोवाक्कायानां क्रोधमानमायलोमसहिता दुष्टप्रवृत्तयः- मनोदुष्प्रणिधानम् १ वचोदुष्पणिधानम्र काय दुष्प्रणिधानं ३ चोच्यते । तत्र मनोदुष्प्रणिधानम् - सामाथिकाऽनुष्ठानसमये गृहसम्बन्धि सुकृतदुष्कृतपरिचिन्तनमित्यर्थः १ एवं वचो दुष्प्रणिधानम् - वचसो दुष्पणिधानम्, सामायिकसमये निष्ठुरसावध माषासमुदीरणम् २ एवम् - कायस्थ शरीरस्य दुष्पणिधानं दुष्टं - सावद्यं प्रणिधानं प्रवर्तनं कायदुष्प्रणिधानम्, अपमार्जिताऽनिरीक्षितभूमौ हस्तपादादि प्रसारणम् इत्यर्थः ३ एवं - सामायिक का स्मरण न रहना और (५) अनवस्थित रूप से सामायिक करना । ये पांच अतिचार आत्मा में मलीनता उत्पन्न करने वाले दुष्परिणाम हैं।
-
पहले मनोयोग, वचनयोग और काययोग के भेद से तीन प्रकार को योग कहा गया है, उसका दुष्ट प्रणिधान करना अर्थात् सामायिक रूप ध्यान के अवसर पर मन वचन काय को क्रोध मान माया लोभ सहित प्रवर्त्ताना मनोदुष्प्रणिधान, वचनदुष्प्रणिधान और काय दुष्प्रणिधान कहलाता है। सामायिक करते समय घर संबंधी अच्छेबुरे कामों का विचार करना मनो दुष्प्रणिधान है । सामायिक के समय निष्ठुर एवं सावद्य भाषा का प्रयोग करना वचन दुष्प्रणिधान है । इसी प्रकार शरीर से दुष्ट अर्थात् सावध व्यापार करना कायदुष्प्रणिधान है, जैसे अप्रमार्जित और अप्रतिलेखित भूमि पर हाथ- -पैर आदि फैलाना । સ્મરણ ન રહેવુ' અને (૫) અનવસ્થિત રૂપથી સામાયિક કરવી. આ પાંચ અતિચાર આત્મામાં મલીનતા ઉત્પન્ન કરનારાં દુષ્પરિણામ છે.
પહેલા મનાયેાગ, વચનયેાગ અને કાયયેાગના ભેદથી ત્રણ પ્રકારના ચાગ કહેવામાં આવ્યા છે, તેનુ દુષ્ટ પ્રણિધાન કરવું અર્થાત્ સામાયિક રૂપ ધ્યાનના અવસર પર મન વચન કાયાને ક્રોધ, માન, માયા અને લેભ સહિત પ્રવર્તાવવા મને દુપ્રણિધાન વચનદુપ્રણિધાન અને કાયદુપ્રણિધાન છે. સામાયિક લીધી ઢાય ત્યારે નિષ્ઠુર તેમજ સાવદ્યભાષાના પ્રયોગ કરવા વચનદુપ્રણિધાન છે. એવી જ રીતે શરીરથી દુષ્ટ અર્થાત્ સાવદ્ય વ્યાપાર કરવા કાયદુપ્રણિધાન છે જેમ કે-અપ્રમાર્જિત અને અપ્રતિલેખિત ભૂમિ પર હાથ
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨
| SR No. | 006386 |
| Book Title | Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 894 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, & Canon |
| File Size | 49 MB |