________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ. ७.४८ अनर्थदण्डविरमणव्रतस्यातिचारा: ३६३ मुसलादिना मिथः संयोगेनैव एवं-वास्यादिकमपि वंशदण्डादिसंयोगेनैव छेदनादि कार्य सम्पादयति-नतु-एककम् , अतएव-उलू खलादीनां मुसलादिना संयोजन संयुक्ताधिकरण मुच्यते ४ उपभोगपरिभोगातिरिक्तत्वञ्च-अशनपानादिकम् , अलकारवस्त्रादिकश्च यावदुपभुज्यते स्वात्मन स्तावत एव ग्रहणमुपभोगपरिभोगपरिमाणं भवति तदपेक्षयाऽधिकस्य ग्रहणम् उपभोगपरिभोगातिरिक्तत्वमवसेयम् । तस्मात्-अनर्थदण्डविरतिव्रतधारिणाऽगारिणा कन्दर्पादि पश्चाविचारवर्जनपूर्वक सम्यक्तया तृतीयगुणवतरूपमनर्थदण्डविरतिव्रतमनुपालनीयम्। उक्तश्योपासकदशाङ्गे प्रथमाध्ययने-'अणट्ठादंड वेरमणस्स समणोवासएणं पंच अइयारा जाणियव्वा, न ममायरियव्वा तं जहा-कंदप्पे कुक्कुहए-मोहरिएमूसल आदि के साथ यथोचित संयोग होने पर ही वह अपना कार्य कर सकता है। इसी प्रकार बमूला आदि भी दंड (हत्थे) के संयोग से ही छेदन आदि क्रिया कर सकता है, अकेला नहीं। अतएव ऊखल आदि का मूसल आदि के साथ संयोग करना संयुक्ताधिकरण कहलाता है । अशन पान आदि उपभोग और अलंकार वस्त्र आदि परिभोग कहलाते हैं । जितने उपभोगपरिभोग के योग्य पदार्थों की अपने लिए आवश्यकता हो, उससे अधिक का ग्रहण करना उपभोगपरि. भोगातिरिक्तत्व अतिचार समझना चाहिए । ___ अनर्थदण्डविरति नामक व्रत के धारक श्रावक को कन्दर्प आदि पांचों अतिचारों से बचते हुए सम्यक प्रकार से तीसरे गुणव्रतरूप अनर्थदण्डविरतिव्रत का पालन करना चाहिए। उपासकदशांग के प्रथम अध्ययन में कहा है-'श्रमणोपासक को अनर्थदंडविरमणव्रत के पांच થવાથી જ તે પિતાનું કાર્ય કરી શકે છે. એવી જ રીતે વાંસલ વગેરે પણ
(डाय)नसंयोगथी ४ छह माह जिया ४री श छ, मे नही આથી ઉખલ વગેરેને મૂશળ આદિની સાથે સયાગ કર સંયુકતાધિકરણ કહેવાય છે. અનાજ, પાણી આદિ ઉપગ અને અલંકાર વસ્ત્ર આદિ પરિભેગ કહેવાય છે. જેટલા ઉપગ પરિભેગને યોગ્ય પદાર્થોની પિતાને માટે જરૂરીયાત હોય. તેથી અધિકનું ગ્રહણ કરવું ઉપગ પરિભેગાતિરિક્ત અતિચાર સમજવા જોઈએ.
અનર્થદડ વિરતિ નામક વ્રતના ધારક શ્રાવકે કર્યું આદિ પાંચે અતિચાથી બચતા થકા સમ્યફપ્રકારે ત્રીજા ગુણવતરૂપ અનર્થદડ વિરતિ વ્રતનું પાલન કરવું જોઈએ ઉપાસકદશાંગ સૂત્રનાં પ્રથમ અધ્યયનમાં કહ્યું છેશ્રમણોપાસકે અનર્થદડ વિરમણ વ્રતના પાંચ અતિચાર જાણવા જોઈએ પરન્ત
श्री तत्वार्थ सूत्र : २
