________________
तत्त्वार्थसूत्रे पश्चातिचाराः प्ररूपिताः सम्पति-यथाक्रमप्राप्तस्य द्वादशवतापेक्षया सप्तमस्य गुणवतापेक्षया द्वितीयस्योपभोगपरिभोगपरिमाणव्रतस्य सचित्ताहारादिकान् पञ्चाविचारान् प्ररूपयितुमाह-'उवभोगपरिभोगपरिमाणस्स सचित्ताहारा इया पंच अइयारा' इति, उपभोगपरिमोगस्य, तत्र-उपभोगः-वस्तुनः सकृद् व्यवहारः-अशनपानस्त्रक्चन्दनादिभोगरूपः। परिभोगो-वस्तुनः पुनः पुनव्र्यवहारः वस्त्राभूषणादिभोगः तयोः-परिमाणकरणम् उपभोगपरिभोगपरिमाणम् उपभोगपरिभोगो द्विविधः, भोजनतः-कर्मतश्च,-भोजनतः उपभोग परिभोगस्याऽशनानखादिमस्वादिमवस्त्रालङ्कारादिकस्य परिमाणकरणरूपस्य सक्षमतास्य सचित्ताहारादिका:- सचित्ताहारः-१ आदिना-सचित्त प्रतिबद्धाहारः २ अपक्वौषधिमक्षणम्-३ दुष्पकवौषधिभक्षणम्-४ तुच्छौषधिभक्षणम्-५ इत्येते आदि पांच अतिचार बतलाए गए हैं, अथ क्रमप्राप्त, वारह व्रतों की अपेक्षा दुसरे उपभोगपरिमाणब्रत के सचित्ताहार आदि पांच अतिचारों का कथन करते हैं
उपभोगपरिभोगपरिमाणवत के पांच अतिचार हैं । जो वस्तु एक चार भोगी जाय वह उपभोग कहलाती है, जैसे अशन, पान, माला, चन्दन आदि और जो वस्तु वार-वार भोगी जाय उसे परिभोग कहते हैं, जैसे-वस्त्र, आभूषण आदि । इन दोनों का परिमाण करना उपभोगपरिभोगपरिमाण कहलाता है। उपभोगपरिभोग दो प्रकार का है भोजन से और कर्म से । इनमें से भोजन से जो उपभोग परिभोग है और अशन, पान, खादिम, स्वादिम, वस्त्र, अलंकार आदि का परिमाण करना जिसका लक्षण है, उस सातवें व्रत के पांच अतिचार हैं-(१) सचित्ताहार (२) सचित्तप्रतिबद्धाहार (३) अपक्वौषधि भक्षण પાંચ અતિચાર બતાવવામાં આવ્યા છે હવે ક્રમ પ્રાપ્ત, બાર વતની અપેક્ષા
તમાં અને ગુણવ્રતની અપેક્ષા બીજા ઉપગપરિભેગ પરિમાણ વ્રતના સચિત્તાહાર આદિ પાંચ અતિચારોનું કથન કરીએ છીએ
ઉપગપરિગ પરિમાણ વ્રતના પાંચ અતિચાર છે જે વસ્તુ એકવાર ભોગવી શકાય તે ઉપભેગ કહેવાય છે જેમ કે અનાજ, પાણી, માળા, ચન્દન વગેરે જે વસ્તુ વારંવાર ભેગવી શકાય તેને પરિભેગ કહે છે. જેમ કે–વસ્ત્ર-આભૂષણ આદિ આ બંનેની મર્યાદા બાંધવી ઉપભેગપરિભેગ પરિમાણ કહેવાય છે. ઉપભેગપરિભગ બે પ્રકારના છે–ભેજનથી અને કમથી–આમાંથી ભોજનથી જે ઉપભેગ પરિગ છે અને અશન, પાન, ખાદિમ, સ્વાદિમ, વસ્ત્ર, અલંકાર વગેરેનું પરિમાણ કરવું જેનું લક્ષણ છે તે સાતમાં વ્રતના पांय मतियार छ-(१) सथित्ता७२ (२) सथित्तप्रतिमाहार (3) ५५५.
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨
