Page Text
________________
anmomment
२६८
तत्त्वार्थस्त्रे सम्भवति, तथा च-यत्राऽऽत्मनः संक्लेश परिणामेनाऽदत्तग्रहणार्थ प्रवृत्ति रतत्रैव वाद्यवस्तुनो ग्रहणेऽग्रहणे वास्तेयं भवतीति भावः । अदत्तश्च-पञ्चविधं भवति, देवादत्तम् १ गुर्वदत्तमृ२ राजादत्तम् ३ गाथाश्त्यदत्तम् ४ साधर्म्यदत्तम्५ ॥२६॥
तत्त्वार्थनियुक्तिः - पूर्वभूत्रे-हिंसादि लक्षण पञ्चावतेषु हिंसामरूप निरूप णानन्तरं मृषावादस्वरूपनिरूपणं कृतम्, सम्पतिहि यथाक्रमं रतेयस्वरूपं निरूपयितुमाह-'अदिण्णादाणं तेणिकं' इति । अनादानम् - अदत्तस्य स्वामिना ऽवितीर्णस्य वस्तुन आदान-प्रमत्तयोगादग्रहणं स्तेय मुख्यते । तथा च-दीयतेस्मयत् तदत्तम्, कर्मणि क्ता, कर्म च चे नाऽचेतनं २स्तु कर्तुरीप्सिततमं भवति, एच उसे अदत्तादान का प्रसंग भी नहीं होता। आशय यह है कि जहां आत्मा की संक्लेश भाव से अदत्त को ग्रहण करने में प्रवृत्ति होती है, वहीं बाह्य वस्तु का ग्रहण हो या न हो, फिर भी स्तेय कहलाता है । अदत्त पांच प्रकार का है-(१) देवादत्त (२) गुरु प्रदत्त (३) राजादत्त (४) गाथापति-अदत्त और (५) साधर्मिक अदत्त ॥२७॥
तत्वार्थनियुक्ति--हिंसा आदि पांच वनों में से पहले हिंसा के स्वरूप का निरूपण किया गया, तदनन्तर मृषावाद के स्वरूप का कथन भी किया गया, अब क्रमप्राप्त स्तेय के स्वरूप का निरूपण करने के लिए कहते हैं
स्वामी के द्वारा अप्रदत्त वस्तु का प्रमत्तयोग से ग्रहण करना अदत्तादान या स्तेय कहलाता है । जो दिया गया हो वह 'दस' कहलाता है। यहां कर्म के अर्थ में 'क्त' प्रत्यय हुआ है । कर्ता को जो દાનને પ્રસંગ પણ આવતું નથી. કહેવાનો ભાવાર્થ એ છે કે જ્યાં આગળ આત્માની સંકલેશભાવથી મલિકે નહીં આપેલી વરતુ સ્વીકારવામાં પ્રવૃત્તિ હોય છે તે જ બાહ્ય વસ્તુનું ગ્રહણ થાય કે ન થાય તે પણ તેય કહેવાય छ. महत्त पां५ ५।२। छे--(१) वाहत (२) गु३महत्त (3) २०६त्त (४) सायापति-महत्त मन (५) सापाभि महत्त. ॥२७॥
તવાથનિર્યુક્તિ–હિંસા આદિ પાંચ અત્રમાંથી પહેલા હિંસાના વરૂપનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું, ત્યારબ દે મૃષાવાદના સ્વરૂપનું કથન પણ કરવામાં આવ્યું હવે કમપ્રાપ્ત તેમના સ્વરૂપનું નિરૂપણ કરવા માટે કહીએ છીએ
માલિક દ્વારા અપ્રદત્ત વસ્તુનું પ્રમત્ત ભેગથી ગ્રહણ કરવું અદત્તાદાન, અથવા તેય કહેવાય છે જે આપવામાં આવ્યું હોય તે “દ” કહેવાય છે. અહીં કર્મના અર્થમાં “ક્ત” પ્રત્યય થયે છે, કર્તાને જે કરવા માટે પ્રિય હેય
श्री तत्वार्थ सूत्र : २
| SR No. | 006386 |
| Book Title | Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 894 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, & Canon |
| File Size | 49 MB |