________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ. ७सू. २६ मृषावादस्वरूपनिरूपणम् २६९ ___ यथा 'नास्ति घटः' इति, शशशङ्गमरित' इति. गतिवचनम् असत् सतो. ऽपिवाऽन्यथावाचनं यत्स्यात्. गर्हितमुरघातादि अन्यच्च गौरश्व इति वचनं चेति, सर्वमनृतवचनम्, तस्मात् प्रमत्तयोगादसदभिधानं मृशामाद इति व्यवस्थि. तम् । तच्चाऽपदभिधानरूपम नतं संक्षेपेण चतुः स्थानसंग्रहोतं सर्व द्रव्यविषय मवसेयम्, द्रव्याणि च लोकालोकारच्छिन्नानि बोध्यानि, कालः खलु-रात्रिन्दिय लक्षणः, भावतो राग-द्वेष-मोहपरिगत आत्मा भवति ॥१३ । २६
मूलम्-अदिण्णादाणं तेणिकं ॥२७॥ छाया--'अदत्तादानं स्तेयम् २७ ।
दसरे स्थल में भी कहा है-'असत् वचन अनून कहलाता है। जिनेन्द्र भगवान् ने असत् वचन चार प्रकार के कहे हैं, जिन में से सद्भूत का प्रतिषेध और असद्भूत का उदभावन भी है ॥१॥ जैसे घट नहीं है खरगोश का सींग है आदि। गर्हित वचन असत् होता है अथवा सत् को भी अन्यथा कहना गर्हित है । इस प्रकार के सब वचन अन्त हैं। इससे यह सिद्ध हुआ कि प्रमत्तयोग से असत् भाषण करना मृषावाद कहलाता है। असत्यभाषण संक्षेप से चार प्रकार का है और सभी द्रव्य उसके विषय होते है । द्रव्य लोकालोकावच्छिन्न हैं, काल रात्रि दिवस रूप है, राग, द्वेष और मोहरूप में परिणत आत्मा समझना चाहिए ॥२६॥ 'अदिण्णादाणं तेणिक्क । सूत्रार्थ-अदत्तादान स्तेय कहलाता है ॥२७॥
બીજે પણ આવું જ કહ્યું છે.-અસત્ વચન અમૃત કહેવાય છે જિનેન્દ્ર ભગવાને અસત્ વચન ચાર પ્રકારના કહેલા છે, જેમાંથી સદ્દભૂતને પ્રતિષેધ અને અસભૂતનું ઉદુભાવન પણ છે.” ના દા.ત. ધડો નથી. સસલાનું શીંગડું છે. વગેરે ગતિ વચન અસત્ કહેવાય છે અથવા સને પણ અન્યથા કહેવું વર્જય છે આ પ્રકારના બધાં વચન અમૃત છે. આ ઉપરથી એ સાબિત થયું કે પ્રમત્તગથી અસત્ ભાષણ કરવું મૃષાવાદ કહેવાય છે. અસત્ય ભાષણ સંક્ષેપથી ચાર પ્રકારના છે અને બધાં જ દ્રવ્ય એના વિષય હોય છે. દ્રવ્ય લેક લેકાવાછિન છે. કાલરાત્રિ-દિવસ રૂપ છે, ભાવથી रामदेष भने मोड ३५मा पशित भात्मा सभा मे. ॥२६॥
'अदिण्णादाणं तेणिक साथ-महान रतेय राय छे. ॥२७॥
त०३४ श्री तत्वार्थ सूत्र : २
