________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ. सू. १२ ज्ञानावरणवति द्वौ परिषहत्वम् २३१ यितुमाह-'णाणावरणिज्जोदर पण्णा-अण्णाण परीसहा-' इति, ज्ञानावरणीयोदये ज्ञानावरणीये कर्मणि सति मुनेः प्रज्ञाऽज्ञानपरीषहौ भवतः ॥१२॥
तत्यार्थनियुक्ति:-पूर्व खल्लु-स्थूल क्रोधादिकषाययुक्ते बादरसम्पराये प्रमत्तसंयतादौ क्षुत्पिपासादयो द्वाविंशतिः परीषहा भवन्तीति प्रतिपादितम्, सम्मति-ज्ञानाचरण विशिष्टे मुनौ प्रज्ञा-ऽज्ञानपरीषहौ भवत इति प्रतिपादयि. तुमाह-'नाणावरणिज्जोदए पण्णा-अण्णाण परीसहा-' इति, ज्ञानावर. णोदये-ज्ञानस्या-ऽऽवरणं ज्ञानावरणम् तस्योदये ज्ञानावरणीये कर्मणि सति प्रज्ञाऽज्ञानपरीषही, प्रज्ञापरीषहो-ऽज्ञान परीषहश्च सम्भवतः एवश्व-ज्ञानावरणीय कर्मोदये सति प्रज्ञाऽज्ञानपरीषहौ भवतः। तथा चोक्तम्-व्याख्यामजप्तौ श्री. पादन करते हुए सर्व प्रथम ज्ञानावरण कर्म के निमित्त से होने वाले परीषहों का वर्णन करते हैं___ ज्ञानावरणीय कर्म के निमित्त से प्रज्ञा और अज्ञान परीषह उत्पत्र होते हैं अर्थात् ज्ञानावरण कर्म की सत्ता होने पर मुनि को उक्त दो परीषह होते हैं ॥१२॥ ___ तत्वार्थनियुक्ति-पहले यह प्रतिपादन किया गया है कि पादर सम्पराय अर्थात् स्थूल कषायवाले प्रमत्तसंयत आदि में क्षुधा पिपासा आदि वाईस परीषह होते हैं, अब किस कर्म के निमित्त से कौन-कौन से परीषह होते हैं, यह बतलाते हैं और अनुक्रम में सर्व प्रथम ज्ञाना. वरण कर्म जनित परीषहों का उल्लेख करते हैं
ज्ञानावरणीय कर्म के निमित्त से प्रज्ञा और अज्ञान परीषह उत्पन्न होते हैं । ज्ञान के आवरण को ज्ञानावरण कहते हैं, उस की विद्यमानता में अर्थात् ज्ञानावरण के होने पर प्रज्ञा और अज्ञान परी.
જ્ઞાનાવરણીય કર્મના નિમિત્તથી પ્રજ્ઞા અને અજ્ઞાનપરીષહ ઉત્પન્ન થાય છે, અથત જ્ઞાનાવરણ કમને પ્રભાવ હોવાથી મુનિને ઉક્ત બે પરીષહ डाय छे. ॥१२॥
તત્વાર્થનિયુકિત પહેલા એ પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું કે બાદર સમ્પરાય અર્થાત્ સ્થળ કષાયવાળા પ્રમત્તસંયત વગેરેમાં સુધા પિપાસા વગેરે બાવીસ પરીષહ હોય છે, હવે કયા કમના નિમિત્તથી કયા-ક્યા પરીષહ થાય છે એ બતાવીએ છીએ અને અનુક્રમમાં સર્વ પ્રથમ જ્ઞાનાવરણ કર્મ જનિત પરીષહેને ઉલ્લેખ કરીએ છીએ
જ્ઞાનાવરણીય કર્મના નિમિત્તથી પ્રજ્ઞા અને અજ્ઞાન પરીષહ ઉત્પન્ન થાય છે. જ્ઞાનના આવરણને જ્ઞાનાવરણ કહે છે, તેની વિદ્યમાનતામાં અર્થાત
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્રઃ ૨
