________________
२३०
तत्वार्थ सूत्रे
निषद्यापरीषदं वेदयति, यं समयं निषधा परीषदं वेदयति-नो तं समयं चर्या परीषहं वेदयति, गौतम । द्वात्रिंशति परीषहाः प्रज्ञसा ? |११|
मूलम् - नाणावरणिजोदर पण्णा अण्णाण परीसहा ॥१२॥ छाया - ज्ञानावरणीयोदये प्रज्ञा - ऽज्ञानपरीषही - ' ॥१२
तत्वार्थदीपिका - पूर्वं तावत् - बादरसम्पराये स्थूलक्रोधादिकषाययुक्ते प्रमचसंयतादौ खलु क्षुत्पिपासादयो द्वाविंशतिः परीपहा भवन्तीति प्रतिपादितम् सम्पति - ज्ञानावरणयुक्ते संयते प्रज्ञापरीषहा- ज्ञानपरीषहो भवत इति प्रतिपाद
समय निषद्या परीषह का वेदन नहीं हो सकता और जिस समय निषधापरीषह का वेदन होता है उस समय चर्यापरीषह का वेदन नहीं हो सकता ।
'भगवन् ! आठो कर्मप्रकृतियो का बन्ध करने वाले को कितने परीषह कहे गए हैं ?' 'गौतम ! वाईस परीषह कहे गए हैं' ॥ ११ ॥ 'नाणावरणिओदए पण्णा' इत्यादि ।
सूत्रार्थ - ज्ञानावरणीय कर्म के होने पर प्रज्ञा और अज्ञान परीषह होते है ॥ १२ ॥
तत्वार्थदीपिका - पहले बतलाया जा चुका है कि बादर कषायवाले प्रमत्तसंयत आदि में क्षुत्रा विपासा आदि बाईसों परीषद होते हैं । अब कौन सा परीषह किस कर्म के निमित्त से होता है, यह प्रति·
ડાય ત્યારે નિષદ્યાપરીષડું હાઇ શકે નહી. એવી જ રીતે નિષદ્યાપરીષહુ અનુભવાય ત્યારે ચર્ચોપરીષહની ગેરહાજરી રાય છે.
‘ભગવન્ ! આઠે કમ પ્રકૃતિએ બાંધનારને કેટલા પરીષદ્ધ કહેવામાં આવ્યા છે ?' ગૌતમ ! બાવીસ પરીષહ કહેવામાં આવ્યા છે. ૧૧૫
'णणावर णिज्जोदर' धत्याहि
સૂત્રા -જ્ઞાનાવરણ ક્રમ હૈ.ય ત્યારે પ્રજ્ઞા અને અજ્ઞાનપરીષહુ होय . ॥१२॥
તત્ત્વાથ દીપિકા—આની અગાઉ કહેવાઈ ગયું છે કે ભાદર કષાયવાળા પ્રમત્તસયત આદિમાં ક્ષુધા પિપાસા વગેરે બાવીસે-ખાવીસ પરીષહુ હાય છે. હવે કચે પરીષહ કયા કર્મના નિમિત્તથી થાય છે, એ પ્રતિપાદન કરીતા ચકા સર્વ પ્રથમ જ્ઞાનાવરણ ક્રમના નિમિત્તથી થનારા પરીષહેનુ' વધુ ન કરીએ છીએ
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨
