________________
दीपिका-निर्युक्ति टीका अ.७ स. ८ परीषहभेदनिरूपणम् २१३ कर्मोदया निगडबन्धनवशीकृतत्वात् परतन्त्राः मन्तो नैा गन्छन्तीति पर्या लोचनतो दर्शन परीषहजयो भवति । अथवा-तत्रैव मालोचयेत् पुण्य-पात्मको खलु धर्माऽधौं यदि कर्मरूपौ-पुदगलात्मको क्र्तेते तदा-तयोः कार्य दर्शनादनुमातम्यत्वं वर्तते, यदि पुनः क्षमा क्रोधादिको धर्माऽधौस्तः तदा-स्त्रानु. भवत्वात् आत्मपरिणति स्वरूरत्वात प्रत्यक्षविरोधः, देवश्चाऽत्यन्तरतिसुखासक्त स्वात-दुष्प मानुभावाच्च न दृष्टिगोचरा भवन्ति नारकाः पुन स्तीव्र वेदनार्ता पूर्वकृतकर्मोदयनिगडबन्धनवशीकृतत्वात् परतन्त्राः सन्तो नैना गमिष्यन्तीति कारण तथा दुष्षम काल के प्रभाव के कारण यहां आते नहीं हैं । नारक जीव तीव्र वेदना से पीडित रहते हैं, पूर्वकृत कर्म रूपी वेडी के बन्धन में पडे होने के कारण पराधीन हैं, इस कारण वे यहां आ नहीं सकते इस प्रकार का विचार करने से दर्शनपरीषहजय होता है । ____अथवा ऐसा विचार करना चाहिए-पुण्य और पाप रूप धर्म और अधर्म जप कर्म रूप हैं-पुद्गलास्मक हैं, तो उनके कार्य का दर्शन होता है, अतएव उनका अनुमान किया जा सकता है। अगर धर्म और अधर्म का अभिप्राय क्षमा और क्रोध आदि माना जाय तो स्वानुभव होने से, आत्म परिणति रूप होने से प्रत्यक्षविरोध है । देव रति-सुख में अत्यन्त लीन रहने से तथा दुषमकाल के प्रभाव से दृष्टिगोचर नहीं होते, नारक जीवतव्र वेदना से पी डन रहते हैं, वे पूर्वकृत कर्म रूपी बेडी के बन्धन में पड़े रहने के कारण परतत्र हैं, इस कारण वे यहा आ
રતિ-સુખમાં આસક્ત રહેવાના કારણે તથા દુષમકાળના પ્રભાવથી અહી આવતા નથી. નારકીના જીવે તીવ્ર વેદનાથી પીડિત રહે છે, પૂર્વકૃત કમરૂપી જજરના બનમાં જકડાયેલા હોવાને લીધે પરાધીન છે, આ કારણથી અહીં આવી શકતા નથી આ પ્રકારને વિચાર કરવાથી દર્શનપરીષહજય થાય છે.
અથવા આ પ્રમાણે વિચારવું જોઈએ-પુણ્ય અને પાપ રૂપ ધર્મ અને અધમ જ્યારે કમરૂપ છે- પુદ્ગલાત્મક છે. ત્યારે તેમના કાર્યનું દર્શન થાય છે આથી તેમનું અનુમાન કરી શકાય છે. જે ધ અને અધમ અર્થ ક્ષમા અને કોઇ વગેરે માનવામાં આવે તે સ્વાનુભવ હેવાથી, આત્મપરિણતિ રૂપ હોવાથી પ્રત્યક્ષ વિરે છે દેવ રતિ-સુખમાં અત્યન્ત લીન રહેવાથી ત: દુષમકાળના પ્રભાવથી દષ્ટિગોચર થતાં નથી, નારક તીવ્ર વેદનાથી પીડિત હોય છે, તેઓ પૂર્વકૃત કર્મ રૂપી બેડીના બન્ધનમાં પડ્યા હોવાથી
श्री तत्वार्थ सूत्र : २
