Page Text
________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ. ७ स. ६ अनुप्रेक्षास्वरूपनिरूपणम् १६१
तत्यार्थनियुक्तिः-पूर्व तावद् गुप्तिसमितिधर्मानुपेक्षा परीषहजय चारि. बाणि संवरहेतुत्या प्रतिपादितानि, तत्र क्रमशः समिति-गुप्तिधर्माः सभेदार प्रतिपादिताः सम्मति क्रममाप्ता मनुप्रेक्षां मरूपयितुमाह-'अणुप्पेहा अणि. च्चाइ वारस भावणा रूवा इति, अनित्यादि द्वादश भावनानां भावना. ऽनुचिन्तनम् तत्राऽनित्यस्याऽनुचिन्तनम्, आदिनाऽशरणस्यानु चिन्तनम् , संसारस्याऽनुचिन्तनम् , एकत्यस्यानुचिन्तनम् , अन्यत्वस्यानुचिन्तनम् , अशु. चित्वस्यानुचिन्तनम् , आस्रवस्थानुचिन्तनम् , संवरस्यानुचिन्तनम् , निर्जराया अनुचिन्तनम्, लोकस्यानुचिन्तनम् योधिदुर्लभस्यानुचिन्तनम्, धर्म साधकाहत्वस्यानुचिन्तनम्, इत्येवं द्वादश भावना इति द्वादशानुभेक्षा उच्यन्ते । तत्रानुपक्षण मनुप्रेक्षा अनुक्ष्यन्तेऽनुचिन्त्यन्ते इति याऽनुपेक्षा अनित्यत्वानुचिन्तनरूपा
तत्यार्थनियुक्ति--पहले प्रतिपादन किया गया था कि गुप्ति, समिति, धर्म, अनुपेक्षा, परीषह जय और चारित्र संबर के साधन हैं। इनमें से समिति, गुप्ति और धर्म का भेद प्रदर्शन पूर्वक पतिपादन किया गया, अब क्रम से प्राप्त अनुप्रक्षा का प्ररूपण करते हैअनित्यत्व आदि वारह भावनाएं अनुप्रेक्षारूप हैं । अर्थात् अनित्यता का अनुचिन्तन करना, अशरणता का अनुचिन्तन करना, संसार का अनुचिन्तन करना, एकत्व का अनुचिन्तन करना, अन्यत्व का अनुचिन्तन करना, अशुचिता का अनुचिन्तन करना, आस्रव का अनु. चिन्तन करना, संवर का अनुचिन्तन करना, निर्जरा का अनुचिन्तन करना, लोक का अनुचिन्तन करना, बोधि की दुर्लभता का अनुचिन्तन करना और धर्मसाधकाहत्व का अनुचिन्तन करना, यह बारह भाव. नाएं द्वादशानुप्रेक्षाएं कहलाती हैं।
તત્વાર્થનિયતિ–અગાઉ પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું હતું કે ગુપ્તિ સમિતિ, ધર્મ, અનુપ્રેક્ષા, પરીષહજય અને ચારિત્ર સંવરના સાધન છે. આમાંથી સમિતિ, ગુપ્તિ અને ધર્મના ભેદ પ્રદર્શનપૂર્વક પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યા હવે કમથી પ્રાપ્ત અનુપ્રેક્ષાનું પ્રરૂપણ કરીએ છીએ અનિત્યત્વે આદિ બાર ભાવનાઓ અનુપ્રેક્ષા રૂપ છે અર્થાત્ અનિત્યતાનું અનુચિન્તન કરવું, અશરણુતાનું અનુચિન્તન કરવું, સંસારનું અનુચિન્તન કરવું, એકત્વનું અનુચિન્તન કરવું, અન્યત્વનું અનુચિન્તન કરવું. અશુચિતાનું અનુચિન્તન કરવું, આન્સરનું અનુચિન્તન કરવું, સંવરનું અનુચિન્તન કરવું, નિર્જરાનું અનુચિન્તન કરવું, લેકનું અનુચિન્તન કરવું, બોધિની દુર્લભતાનું અનુચિન્તન કરવું, અને ધર્મસાધકાવનું અનુચિન્તન કરવું, આ બાર ભાવનાઓ દ્વાદશાનુપ્રેક્ષાઓ કહેવાય છે,
त०२१ શ્રી તત્વાર્થ સૂત્રઃ ૨
| SR No. | 006386 |
| Book Title | Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 894 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, & Canon |
| File Size | 49 MB |