Page Text
________________
१४४
तत्वार्थ सूत्रे
ममता
दोषात् क्रोधमानमाया प्राणातिपात मृषावादस्तेथ मैथुन परिग्रहरूप गौरवोप चोपचितः खल्बात्मा भावलाघत्ररहितत्वात् गुरुभैवति, भावगौरवयुक्त आत्मा इहामुत्राशुभ फलदायकम कुशलमवद्यं कर्मोपचिनोति, अशुमकर्मोपचितथ निःश्रेयस साधनमपि सम्यग्दर्शनादिकमुपदिश्यमानमपि नो श्रधाति, तस्मात् परित्यागनिरस ङ्गत्वरूपभावलाघवं द्रव्यलाघवञ्च संबर हेतुर्भवति - ५ सति - प्रशस्तेऽर्थे भवं सत्यम्, दिगादित्वात् यत् प्रत्ययः, यथावस्थितार्थप्रतीतिजनकं वचः सत्यम्, सदस्यो जीवेभ्यो वा हितं सत्यम्, तत् खलु वचो - हैं । यह भी संवर का कारण है। लाघवधर्म के अभाव में लोभ रूप दोष के कारण क्रोध, मान, माया, प्राणातिपात, मृषावाद, चोरी, मैथुन एवं परिग्रहण रूप गौरव (भारीपन ) से युक्त हुआ आत्मा भाव - लाघव से रहित होने के कारण गुरु बन जाता है। भावगौरव से युक्त आत्मा इस लोक में और परलोक में अशुभ फल देने वाले, अकुशल पाप कर्मो का संचय करता है और जिसने अकुशल कर्मो का संचय किया है वह जीव मोक्ष के साधन सम्यग्दर्शन आदि का उपदेश सुनकर भी उन पर श्रद्धा नहीं करता । अतएव ममतापरित्याग रूप भावलाघव और निःसंगता रूप द्रव्यलाघव संवर का कारण है ।
(६) सत्य - जो सत् या प्रशस्त अर्थ में हो वह सत्य है । दिक् आदि में पाठ होने से 'यत्' प्रत्यय होकर 'सत् से 'सत्य' शब्द निष्पन्न हुआ है। तात्पर्य यह है कि यथार्थ पदार्थ की प्रतीति उत्पन्न करने वाला वचन सत्य कहलाता है । वह सत्य वचन परुष (कठोर)
પણ સવરનુ કારણ છે. લાઘવધમ ના અભાવમાં લેાભ રૂપ દોષના કારણ ક્રોધ, भान, भाषा, आधुतियात, भृषावाह, येोरी, मैथुन भने परिश्रड ३५ गौरव (ભારેપણુ)થી યુક્ત થયેલે આત્મા, ભાવ-લાઘવથી રહિત હવાના કારણે ગુરૂ ષની જાય છે. ભાવગૌરવથી યુક્ત આત્મા આ લેકમાં તેમજ પરલેાકમાં અશુભ ફળ આપનારા, અકુશળ પાપકર્મોના સંચય કરે છે, અને જેણે અકુશળ પાપકર્મોના સંચય કર્યો છે તે જીવ મેાક્ષના સાધન સમ્યક્દર્શન આદિના ઉપદેશ સાંભળીને પણ તેમનામાં શ્રદ્ધા રાખતા નથી. આથી મમતા પરિત્યાગ રૂપ ભાવલાધવ અને નિઃસ’ગતા રૂપ દ્રવ્યલાઘવ સંવરના કારણ છે.
(૬) સત્ય—જે સત્ અથવા પ્રશસ્ત અર્થમાં હાય સત્ય છે દિક્ આદિમાં પાઠ હાવાથી ‘ય' પ્રત્યય થઈને સ'થી સત્ય શખ્ત નિષ્પન્ન થયેલ છે. તાત્ય એ છે કે યથાથ પદાર્થની પ્રતીતિ ઉત્પન્ન કરનારૂં વચન સત્ય કહેવાય છે, આ સત્ય વચન પરૂષ (કઠાર) ન હાવુ જોઇએ, નિષ્ઠુર
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨
| SR No. | 006386 |
| Book Title | Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 894 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, & Canon |
| File Size | 49 MB |