________________
-
दीपिका नियुक्ति टीका अ. ६ सू.१० कर्मबन्धास्रवः सर्वायुषामास्रवत्वम् ९९
तत्त्वार्थदीपिका-पूर्व तावत् साम्मरायिककर्मास्रवहेतुत्वेन जीवाधिकरणमजीवाधिकरणश्च प्ररूपितम् , सम्पति-कर्मबन्धास्त्रवस्तावत्-सर्वायुषामात्र पतिपादयितुमाह-'महारंभ' इत्यादि । महारम्भो नैरयिकायुग-स्तिर्यगायुषो। मनुष्यायुषश्च बन्धहेतुभूत आस्रवो भवतीति, तत्र-भोगभूमिजातानां शीलवतविहीनत्वमपि सौधर्मेशानपर्यन्तदेवायुषो बन्धकं भवतीति, एवं-केचिदल्पारम्भपरिग्रहा अपि-अन्यदुपचारसहिता नारकादिगति प्राप्नुवन्ति ॥१०॥
तस्वार्थनियुक्तिः-पूर्व तावत् साम्परायिककासबहेतुत्वेन जीवाधिकरणम्-अजीवाधिवरणश्च समपञ्च प्ररूपितम्, सम्मति कर्मबन्धास्रवस्तावत् मृदुता नरकायु, तिथंचायु और मनुष्यायु के कारण है ॥१०॥
तत्त्वार्थदीपिका--पहले कहा जा चुका है कि साम्परायिक आत्रय का कारण जीवाधिकरण और अजीवाधिकरण है, अब विभिन्न आयुष्यों के आस्रव के कारणों का प्रतिपादन करते हैं
महारम्म नरकायुका, तिर्यंचायु का और मनुष्यायुका आत्रय अर्थात बन्धका कारण है। भोगभूमि में उत्पन्न मनुष्यों और तिर्यंचों की अपेक्षा शील-व्रतविहीनता भी सौधर्म और ऐशान देवलोक तक देवायु का कारण होती है। अर्थात् भोगभूमि के जीव शील या व्रतका पालन न करके भी देवायु का बन्ध करते हैं, मगर प्रारम्भ के दो देवलोकों में ही उत्पन्न होते हैं। कोई-कोई अल्पारम्भी और अल्पपरिग्रही होते हुए भी अन्य कारणों से नरकगति आदि को प्राप्त करते हैं ॥१०॥
तत्त्वार्थनियुक्ति--साम्परायिक कर्म के आस्रव के कारण जीवाधि. સ્વભાવની મૃદુતા, નરકાયુ, તિર્યંચાયુ અને મનુષ્પાયુના કારણ છે ૧૦
તત્વાર્થદીપિકા-પહેલા કહેવામાં આવી ગયું કે સામ્પરાયિક આસવનું કારણ છવાધિકરણ અને અછવાધિકરણ છે, હવે વિભિન્ન આયુષ્યના આસવિના કારણેનું પ્રતિપાદન કરીએ છીએ
મહારંભ નરકાયુને, તિર્યંચાયુને અને મનુષ્યાયુના આસવ અર્થાત બનું કારણ છે. ભેગભૂમિમાં ઉત્પન મનુષ્ય અને તિય ચે ની અપેક્ષા શીલ- વ્રત વિહીનતા પણ સૌધર્મ અને ઈશાન દેવલેક સુધી દેવાયુનું કારણ છે અર્થાત ભેગભૂમિના જીવ શીલ અથવા વ્રતનું પાલન નહી કરીને પણ દેવાયને બધ કરે છે પરંતુ પ્રારંભના બે દેવલોકમાં જ ઉત્પન્ન થાય છે. કઈકઈ અપારંભી અને અપરિગ્રહી હોવા છતાં પણ અન્ય કારણોથી નરકગતિ આદિને પ્રાપ્ત કરે છે. ૧૫
તત્વાર્થનિર્યુકિત –સામ્પરાયિક આઅવના કારણ છવાધિકરણ અને
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર ૨
