________________
-
तत्त्वार्थस्त्रे सर्वायुषामान पतिपादयितुमाह-'महारम्भ परिग्गहमायप्पारंभपरिगह सहायमहवत्तं नारयतिरियमणुस्साणं' इति। महारम्भ परिग्रहमायाऽल्पारम्भपरिग्रहस्वभावमार्दवत्वं नारकतिर्यमनुष्याणाम् , तत्र-महारम्भोयत्रादिरूपः, महापरिग्रहः-बहुक्षेत्रवास्तुधनधान्य हिरण्यादिरूपो नारकायुषो बन्धहेतुभूत आस्रवो भवति, तथा-माया कपटरूपा, तियग्योनिकाऽऽयुषो बन्ध हेतुभूत स्रवो भवति, एवम्-अल्पारम्मा-ऽल्पपग्ग्रिहः स्वभावमादेवश्च मनु ध्यायुषो बन्धहेतुभूत आस्रवो भवतीति संक्षेपः ॥१०॥
मूलम्-सरागसंजम, संजमासंजमाईणि देवस्स ॥११॥
छाया-सरागसंयम संथमासंयमादीनि देवस्य ॥११॥ करण और अजीयाधिकरण का विस्तार पूर्वक प्ररूपण किया जा चुका है। अब सभी आयुष्यों के आखव का प्रतिपादन करने के लिए कहते हैं
महारम्भ-परिग्रह, माया, अल्पारम्भ-परिग्रह और स्वभाव की मृदुता नरकायु, तिर्यंचायु और मनुष्यायु के आस्रव का कारण है। बडे-बडे यन्त्र, कारखाने आदि चलाना महारम्म कहलाता है। क्षेत्र, वास्तु, धन, धान्य हिरण्य आदि की बहुतायत होना महापरिग्रह है। ये दोनों नरकायु के आरव अर्थात् बन्ध के कारण हैं। माया अर्थात् कपट तियचायु के बन्धका कारण है। अल्गारम्भ अल्पपरिग्रह और स्वमाव की मृदुला मनुष्यायु के बन्ध का कारण है ॥१०॥
सूत्राथे-'सराग संजम संजमाइ' इत्यादि ।
सरागसंयम तथा संघमासंयम आदि देवायु के आस्रव के हेतु हैं। અછવાધિકરણનું વિસ્તારપૂર્વક પ્રરૂપણ કરવામાં આવી ગયું છે. હવે બધાં આયુષ્યના આસ્રવનું પ્રતિપાદન કરવા માટે કહે છે
મહારભ-પરિગ્રહ માયા, અપરંભ-પરિગ્રડ અને સ્વભાવની મૃદુતા, નરકાયું, તિર્યંચાયું અને મનુષ્યાયુના આસ્રવના કારણ છે. મોટા મોટા યંત્રે, કારખાના વગેરે ચલાવવા મહ રંભ કહેવાય છે. ક્ષેત્ર વાસ્તુ ધન, ધાન્ય હિરણ્ય આદિની વિપૂલતા હેવી મડાપરિગ્રહ છે. આ બને નરકાયુ આસ્રવ અર્થાત્ બન્ધના કારણ છે. માયા અર્થાત કપટ તિર્યંચાયુના બન્ધના કારણ છે. અલ્પારંભ, અપરિગ્રહ અને સ્વભાવની મૃદુતા મનુષ્પાયુના બન્ધના કારણ કે ૧૦
'सराग संजममंजमासंजमाई' त्याह
સુત્રાર્થ–સરાગસંયમ તથા સંયમસંયમ આદિ દેવાયુના આવના तु छे. ॥११॥
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્રઃ ૨
