________________
ज्ञानचन्द्रिकाटीका - ज्ञानभेदाः ।
३१
1
मत्वम् । तथा यः पञ्चविधं ज्ञानं प्राप्नोति सोऽप्यन्त एवेदं लभते, इत्येवं केवल - ज्ञानमन्ते निर्दिष्टम् ॥ सू० १ ॥
मूलम् - तं समासओ दुविहं पण्णत्तं तं जहा - पच्चक्खं च परोक्खं च ॥ सू०२ ॥
छाया - तत् समासतो द्विविधं प्रज्ञप्तम् । तद् यथा - प्रत्यक्षं च परोक्षं च ॥ २ ॥
टीका- 'तं समासओ' इत्यादि । तत् पूर्वोक्तं पञ्चविधं ज्ञानं, समासतः = संक्षेपेण, द्विविधं प्रज्ञप्तं = प्ररूपितम् । तद् यथा- प्रत्यक्षं च परोक्षं च । अयं भावः तदेतत् पञ्चविधमपि ज्ञानं द्वे प्रमाणे भवतः, प्रत्यक्षं परोक्षं चेति । पञ्चविधेषु ज्ञानेष्ववधिज्ञानादिकं त्रयं प्रत्यक्षम् आभिनिबोधिकज्ञानं श्रुतज्ञानं चेति द्वयं परोक्षमिति ।
अथ प्रत्यक्षशब्दार्थः —
ननु प्रत्यक्षमित्यस्य कः शब्दार्थः ?, उच्यते - अश्नुते - ज्ञानात्मना सर्वानर्थान् प्राप्त हो चुके हैं उस जीवको ही अन्तमें केवलज्ञानका लाभ होता है । सू० १ ॥
'तं समासओ' इत्यादि ।
(तत्) वह पूर्वोक्त पांच प्रकारका ज्ञान (समासतः ) संक्षेपसे ( द्विविधं ) दो प्रकारका ( प्रज्ञप्तम् ) कहा गया है । ( तद् यथा ) वे दो प्रकार ये हैं - ( प्रत्यक्षं च परोक्षं च ) प्रत्यक्ष और परोक्ष । इनमें अवविज्ञान मनः पर्यवज्ञान तथा केवलज्ञान, ये प्रत्यक्ष हैं । मतिज्ञान और श्रुतज्ञान ये दो ज्ञान परोक्ष हैं ।
प्रत्यक्ष शब्द का अर्थ
शङ्का - प्रत्यक्ष - शब्दका क्या अर्थ है ? |
કાના સર્વે જ્ઞેય પદાર્થોના આભાસ થાય છે. તથા જે જીવને ચાર જ્ઞાન પ્રાપ્ત
થઈ ચૂકયાં છે તે જીવને જ છેવટે કેવળજ્ઞાનના લાભ થાય છે ! સૂ૦ ૧૫ तं समासओ' त्याहि.
(
( तत् ) पूर्वेति पांय प्रानां ते ज्ञान (समासतः ) अशुभां (द्विविध)
ये अठारना ( प्रज्ञप्तम् ) अहेवाया छे. ( तद् यथा ) ते मे प्रहार या छेः— ( प्रत्यक्ष च परोक्षं च ) प्रत्यक्ष अने परोक्ष तेयोभां अवधिज्ञान, भनःपर्यवज्ञान અને કેવળજ્ઞાન તે પ્રત્યક્ષ છે. મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાન એ મે જ્ઞાન અપરાક્ષ છે. પ્રત્યક્ષ શબ્દના અર્થ
શકા——પ્રત્યક્ષ શબ્દના શો અર્થ છે ?
શ્રી નન્દી સૂત્ર
