________________
प्रियदर्शिनी टीका. अ० ३६ स्थलवरजीवनिरूपणम्
'भुओरगपरिसप्पा य' इत्यादि ।
परिसर्पा द्विविधा भवन्ति । तद् द्वैविध्यमाह - 'भुओर' इत्यादि । भुजोरगपरिसपश्च-इह परिसर्पशब्दः प्रत्येकमभिसंबध्यते । ततो भुजा इव भुजाः-शरीरावयवविशेषास्तैः परिसर्पन्तीति भुजपरिसर्पाः। उरः परिसर्पाश्च= उरोवक्षस्तेन परिसर्पन्तीत्युरः परिसर्पाः । तत्र भुजपरिसर्पाः गोधादयः । उरः परिसर्पास्तु सनखपदाः ) जिनके पैरोंमें नख हुआ करते है वे सनखपद पंचेन्द्रिय तिर्यश्च जीव है जैसे सिंह बिल्ली कुत्ता वगैरह ॥ १८० ॥
अन्वयार्थ - ( परिसप्पा दुबिहा भवे परिसर्पाः द्विविधा भवन्ति ) परिसर्व पंचेन्द्रिय तिर्यञ्चजीव दो प्रकारके होते है ? भुजपरिसर्प २ उरः परिसर्व जो पंचेन्द्रिय तिर्यञ्च भुजासे अर्थात् भुजाके सदृश शरीर के अवयव विशेषोंसे सरकते है वे भुजपरिसर्प कहे गये है । जो वक्षस्थलसे सरकते है वे उरः परिसर्प कहे जाते है । भुजपरिसर्प - जैसे (गोहाइ - गोधा - दयः) गोधा आदि तथा उरः परिसर्प ( अहिमाई - अद्यादयश्च) सर्प आदि । अर्थात् गोधा आदि जीव भुजपरिसर्प है एवं सर्प आदि उरः परिसर्प है । (एकेकाणेगहा भवे - एकैक अनेकधा भवन्ति) ये भुजपरिसर्प तथा उरः परिसर्प भी अनेक प्रकार होते है ।। १८१ ॥
अन्वयार्थ - (ते सव्वे ते सर्वे) ये स्थलचर जीव ( लोएगदेसे -लोकैकदेशे) लोकके एकदेशमें रहते है ( न सव्वत्थ- - न सर्वत्र ) सर्वत्र नहीं ( वयाहिया व्याख्याताः) ऐसा वीतराग प्रभुको कथन है । (एत्तो - अतः) अब इसके પગામાં નખ હોય છે તે સનખપદ પંચેન્દ્રિય તિય ચ જીવ છે. જેમ કે, सिड, मिवाडी, इतरे। वगेरे. ॥ १८० ॥
८९३
मन्वयार्थ – परिसप्पा दुविहा भवे परिसर्पाः द्विविधा भवन्ति परिसर्प પંચેન્દ્રિય તિય ચ જીવ એ પ્રકારના હોય છે. ૧. ભૂજ પરિસપ ૨. ઉર:પરિસ પચેન્દ્રિય તિય ચ ભુજાથી અર્થાત્ ભુજા સમાન શરીરના અવયવ વિશેષથી સરકે છે, તે ભુજ પરિસ કહેવાયેલ છે. જે વક્ષસ્થળથી સરકે છે તે ઉ परिसर्प उडवाय छे. परिसर्प गोहाई - गाधादयः प्रेम गोधा वगेरे. તથા ७२ः५रिसर्प अहिमाई-अह्मादयः सर्प वगेरे अर्थात् गोधा, यहि लव लुटपरिसर्य छे, मने सर्प वगेरे. २ः परिसर्य छे. एकेकाणेगहा भवे- एकैक अनेकधा અવન્તિ આ ભુજપરિસ તથા ઉઃપરિસર્પ પણ અનેક પ્રકારના હોય છે. [૧૮૧। अन्वयार्थ — ते सब्वे-ते सर्वे मा स्थजयर व लोएगदेसे - लोकैकदेशे लोडना येऊ लागमां रहे छे न सव्वत्थ न सर्वत्र सर्वत्र नहीं. वियाहिया - व्याख्याता मेवं वीतराग अनु कुथन छे. एत्तो - अतः वे भेना तेसिं चउव्विहं
उत्तराध्ययन सूत्र : ४
