________________
प्रियदर्शिनी टीका अ. ३६ स्थलचरजीवनिरूपणम्
संतई पप्पणाईया, अंपज्जवसिया वि थे। ठिइं पडुच्चे साईयां, सपज्जवसिया वि ये ॥१८३॥ पलियोवमाइं तिणि उ, उकोसेण वियाहिया ।
आंउठिई थलयराणं, अंत्तोमुंहुत्तं जहन्निया ॥१८॥ पलियोवैमाइं तिणि उ, उक्कोसेण वियाहियो । पुत्वकोटिपुहत्तेणं, अंतोमुहृत्तं जहन्निया । कायाठिई थलयरोणं, अंतरं "तेसिमं भवे ॥१८५॥ कालमणंतमुकोसं, अंतोमुंहत्तं जनयं । विजंढम्मि सए कोये, थलयराणं तु अंतरम् ॥ १८६॥ छाया-चतुष्पदाश्च परिसर्पाः, द्विविधाः स्थलचरा भवन्ति ।
चतुष्पदोश्चतुर्विधाः, तान्मे कीर्तयतः शृणु ॥ १७९ ॥ एकखुरा द्विखुराश्चैत्र, गण्डीपदाः सनखपदाः । हयादयः गवादयः, गजादयः सिंहादयः ॥ १८०॥ भुजोरः परिसपश्चि, परिसर्पा द्विविधा भवन्ति । गोधादयः, अह्यादयश्च, एकैकेऽनेकधा भवन्ति ॥१८१॥ लोकैकदेशे ते सर्वे, न सर्वत्र व्याख्याताः।। अतः कालविभागं तु, वक्ष्यामि तेषां चतुर्विधम् ।।१८२॥ सन्तति प्राप्यानादिकाः, अपयेवसिता अपि च । स्थिति प्रतीत्य सादिकाः सपर्यवसिता अपि च ॥१८३॥ पल्योपमानि त्रीणि तु, उत्कर्षेण व्याख्याता। आयुः स्थितिः स्थलचराणाम् , अन्तर्मुहूत जघन्यिका ॥१८४॥ पल्योपमानि त्रीणि तु, उत्कर्षेण व्याख्याता। पूर्वकोटिपृथक्त्वेन, अन्तर्मुहूर्त जघन्यिका॥ कायः स्थितिः स्थलचराणाम् , अन्तरं तेषामिदं भवति ॥१८५॥ कालं अनन्तमुत्कृष्टम् , अन्तमुहूर्त जघन्यकम् ।
त्यक्ते स्वके काये, स्थलचराणां तु अन्तरम् ।।१८६॥ टीका-'चउप्पया य' इत्यादि
स्थलचराः पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्र जीवा द्विविधा भवन्ति । तद् यथा-चतुष्पदाः, परिसपश्चि । तत्र चतुष्पदाचरणचतुष्टयवन्तः, चतुर्विधाः चतुः प्रकारका सन्ति, तान मे-मम कीर्तयतः शृणु ॥१७९॥
उत्तराध्ययन सूत्र:४
