________________
प्रियदर्शिनी टीका अ० ३६ पञ्चेन्द्रिय-नैरयिकजीवनिरूपणम् च
छाया - पञ्चेन्द्रियास्तु ये जीवाः, चतुर्विधास्ते व्याख्याताः । नैरयिकास्तिर्यञ्चश्च मनुजा देवाश्व आख्याताः ।। १५६ ।।
८७७
"
टीका- ' पंचिदिया उ जे जीवा' इत्यादि ।
ये तु पञ्चेन्द्रिया जीवास्ते चतुर्विधा व्याख्याः = कथिताः । ते नैरयिकाः = निरये भवा नैरयिकाः, नरके उत्पन्नाः, तिर्यञ्चः = तिर्यग्योनिजाश्च मनुजाः= मनुष्याः, तथा देवाच आख्याताः कथितास्तीर्थकरादिभिरिति शेषः ॥ १५६ ॥ तत्र नैरयिकजीवानाह -
मूलम् - नेरेइया सत्तविहा, पुढवी सत्तेसु भवे । रयणीभ सराभा, वालुयांभा ये आहियों ॥१५७॥ पंकभा धूमाभा, तैमा तमतमा तहा । Fs या ऍए, सत्तहा परिकीत्तियां ॥ १५८ ॥ लोगस्स एगदेसम्म, तेस उ वियाहिया । तो कालविभागं तुं, वोच्छं 'तेसिं चैडव्विहं ॥१५९॥ संतई पप्पाईया, अपज्जेवसिया विये । ठिईं पडुच्च साईया, सपज्जेव सिया विय ॥ १६० ॥
पंचेन्द्रिय जीवोंके विषयका कथन इस प्रकार है- 'पंचेंदिया' इत्यादि । अन्वयार्थ - (जे उ पंचिदिया जीवा ते चउव्विहा वियाहिया - ये तु पंचेन्द्रिया जीवाः ते चतुर्विधाः व्याख्याताः ) जो पंचेन्द्रिय जीव हैं वे चार प्रकारके कहे गये हैं । १ (नेरइया - नैरयिकाः) नारकी जीव २, तिरिक्खाय - तिर्यञ्चश्च) तिर्यञ्च जीव ३ ( मणुया - मनुजाः) मनुष्य गतिके जीव तथा ४ ( देवा - देवाः) देवगतिके जीव ॥ १५६॥
यथेन्द्रिय लवोना विषयनुं कुथन या प्रभागे छे - "पंचेदिया" इत्यादि. मन्वयार्थ - जे उ पंचेदियजीवा ते चडव्विहा वियाहिया - ये तु पंचेन्द्रिया चतुर्विधाः व्याख्याताः ने पांच इन्द्रिय लव यार પ્રકારના કહેલ છે. नेरइया - नैरयिकाः (१) नारडीय लव, तिरिक्खाय - तिर्यश्वश्व (२) तिर्यय लव, मणुया - मनुजा: (3) मनुष्यगतिना लव, तथा देवा देवाः देवगतिमा व (४) ॥१५६॥
उत्तराध्ययन सूत्र : ४