________________
-
प्रियदर्शिनी टीका अ० ३६ स्वरपृथिवीजीवानां षट्त्रिंशभेदनिरूपणम् ८२९ छाया-पृथिवी च शर्करा वालुका च, उपलः शिला च लवणभूषश्च ।
अयस्ताम्रपुक सीसकरूप्य सुवर्ण च वज्रश्च ॥७४॥ हरितालो हिङ्गुलको, मनःशिला सस्यकाअनप्रवालम् । अभ्रपटलमभ्रवालुका, वादरकाये मणि विधानानि ॥७५॥ गोमेदकश्च रुचकः, अङ्कस्फटिकश्च लोहिताक्षश्च । मरकतमसारगल्लः, भुजमोचक इन्द्रनीलश्च ॥७६॥ चन्दनो गैरिको हंसगर्भः, पुलकः सौगन्धिकश्च बोद्धव्यः ।
चन्द्रप्रभो वैड्यों जलकान्तः सूरकान्तश्च ॥ ७७॥ टीका-'पुढवी य' इत्यादि
पृथिवी१-शुद्धपृथिवी, इहपृथिवी शब्देन शुद्धपृथिवीगृह्यते, भामा शब्देन सत्यभामावत् । या शर्करादिरूपा न भवति, सा शुद्ध पृथिवी शर्करा२-लघु प्रस्तर खण्डरूपा, ३वालुका-प्रसिद्धा, ४उपल:-पर्वतात् पतितः स्थूलपाषाणः, ५शिला-3 प्रस्तरः ६लवणः समुद्र लवणादिकम्७, ८ऊपः क्षारमृत्तिका, “अयस्ताम्रत्रपुकसीसकरूप्यसुवर्णम्"=अयः लौहः, ९ताम्र-तांवा, इति प्रसिद्धम् , १०त्रपुकम्-'राँगा' इति प्रसिद्धम् ,११सीसकम् सीसेति ख्यातम् ,१२रूप्यं रजतम्-चाँदीति ख्यातम् , १३सुवर्णम् , एषां समाहारस्तत्तथा, तथा-१४वत्रं-हीरकं-'हीरा' इति प्रसिद्धम् ,
खरपृथिवीजीवोंके छत्तीस भेदोंको कहते हैं- 'पुढवीय' इत्यादि।
अन्वयार्थ- (पुढवी-पृथिवी) शुद्धपृथिवी१, ( सकरा-शर्करा) लघुखंडरूपपृथिवी२, (वालुया-वालुका) बालू३, ( उवले-उपलः) पत्थर४, (सिलाय-सिला) शिला५, (लोणु-लवणम् ) लवण६, (ऊसे-ऊषः) खारीमिट्टी७, (अयतंब तय सीसग रुप्पसुवण्णे य वहरे य-अयस्ताम्रपुक सीसकरुप्य सुवर्ण च वज्रं च) लोहा, तांबा९, रांगा१०, सीसा११, चांदी१२, सुवर्ण१३, तथा हीरा१४, ( हरियाले हिंगुलुए मणो सिला सासगंजणपवाले-हरिताल हिंगुलकः मनः शिला, सस्य काञ्चनप्रवालम् )
५२ पृथती ७वाना छत्री होने ४ छे--" पुढवीय " त्यादि ।
अन्वयार्थ-पुढवी-पृथवी शुद्ध पृथपी (१) सकरा-शर्करा अधुम ३५ पृथवी (२) वालुया-वालुका ४ (3) उवले-उपलः पत्थर (४) सिलाय-सिला शिखा (४) लोणु-लवणम् भी (6) ऊसे-ऊषः पारी मारी (७) अयतंबत उयसीसगरुप्पसुवण्णे य वहरेइ-अयस्तान्न अपुक सीसकरुप्यसुवर्ण च वनं च दु (८) diy (८) २i १० सासु ११ Aile १२ सानु १३ ही२१५ हरियाल हिंगुलए मणोसिलो सासगंजणपवाले-हरियालः हिंगुलकः मनः शिला सस्यकोश्चनप्रवालम्
उत्तराध्ययन सूत्र:४
