________________
प्रिदर्शिनीटीका अ० ३६ क्षेत्रतः स्कंधपरमाणुनिरूपणम्
७०५ __ 'इत्तो' इत्यादि-अतः अतःपरं क्षेत्रप्ररूपणाऽन्तरमित्यर्थः, तेषांस्कन्धादीनां चतुर्विध साऽधनादिसपर्यवसिताऽपर्यवसितभेदेन चतुष्प्रकारकम् , कालविभाग कालभेदं, वक्ष्ये कथयिष्यामि । इयं पादद्वयात्मिका गाथा ॥१२॥
क्षेत्रकी आवश्यकता नहीं पड़ती है। असंख्याताणुक स्कंध एक प्रदेशसे लेकर अधिकसे अधिक अपने बराबर की असंख्यात संख्यावाले आकाश प्रदेशमें ठहर सकता है। इसी तरह अनन्ताणुक और अनन्तानन्ताणुक स्कन्ध भी एकप्रदेश दो प्रदेश इत्यादि क्रम से बढतेर संख्यात प्रदेश असंख्यातप्रदेशवाले क्षेत्रमें ठहर सकते हैं । उनके ठहरने के लिये अनन्त प्रदेशात्मक क्षेत्र की आवश्यकता नहीं है । जैसे पुद्गल द्रव्य का सब से बड़ा स्कन्ध जिसे अचितमहास्कन्ध कहते हैं और जो अनतानंत अणुओं का बना हुआ होता है असंख्यात प्रदशवाले इस लोकाकाश में समा जाता है ॥ ११॥
अन्वयार्थ--(इतो-अतः परम् ) इस क्षेत्र प्ररूपणा के बाद अब मैं (तेसिं-तेषां) इन स्कन्ध आदिकों की (चउव्विहं कालविभागं बुच्छं-चतुर्विधं कालविभागं वक्ष्ये ) सादि अनादि सपर्यवसित अपर्यवसित के भेद से चार प्रकार के कालविभागको कहता हूं। यह बारहवीं गाथा दो पदवाली है ॥ १२ ॥
અસંખ્યાત પ્રદેશવાળા ક્ષેત્રની જરૂર પડતી નથી. અસંખ્યાતાણુક કંધ એક પ્રદેશથી લઈને વધુ માં વધુ પિતાની બરોબરની અસંખ્યાત સંખ્યાવાળા આકાશ પ્રદેશમાં રહી શકે છે. આ પ્રમાણે અનન્તાણુક અને અનંતા અનંત કંધ પણ એક પ્રદેશ, બે પ્રદેશ ઈત્યાદિ કમથી વધતાં વધતાં સંખ્યાત પ્રદેશ અસંખ્યાત પ્રદેશવાળા ક્ષેત્રમાં રહી શકે છે, એને રહેવા માટે અનંત પ્રદેશાત્મક ક્ષેત્રની આવશ્યકતા રહેતી નથી. જેમ પુદગલ દ્રવ્યને સહુથી માટે સ્કંધ જેને અચિત મહાત્કંધ કહેવામાં આવે છે અને જે અનંતા અનંત અણુઓથી બનેલ હોય છે. અસંખ્યાત પ્રદેશવાળા આ કાકાશમાં સમાઈ જાય છે૧૧
मन्वयार्थ- इतो-अतः परम् । क्षेत्र प्र३५४ानी पछी हवे तेसिंतेषाम् थे २४५ महिना चउव्विहं कालविभाग वुच्छ-चतुर्विधं कालविभागं वक्ष्ये આદિ અનાદિ સપર્યવસિત, અપર્યવસિતના ભેદથી ચાર પ્રકારના કાળવિભાગને ४९ छु. 24 मारभी था मे पहाजी छ. ॥ १२ ॥ उ०८९
उत्तराध्ययन सूत्र:४
