________________
--
प्रियदर्शिनी टीका अ० ३३ कर्मप्रकृतिवर्णने प्रदेशाग्रनिरूपणम् प्रदेशाः-परमाणवस्तेषामग्रं-परिमाणं, क्षेत्रकालौ च भावंच-अनुभावलक्षणं पर्यायचतुःस्थानिकादि रसमिति यावत् , अत उत्तरं-अतः परं मया कथ्यमानं शृणु॥१६॥
तत्र तावत् प्रदेशाग्रमाहमूलम्-सव्वेसिं चैव कैम्माणं, पएसग्गमणंतगं ।
गंठियसत्ताईयं, अंतो सिद्धाण आहियं ॥१७॥ छाया-सर्वेषां चैव कर्मणां, प्रदेशाग्रमनन्तकम् ।
ग्रन्थिगसत्वातीतम् , अन्तः सिद्धानामाख्यातम् ॥ १७ ॥ टीका-'सव्वेसिं' इत्यादि
सर्वेषाँ चैव-अपि, कर्मणां, प्रदेशाग्रम्-परमाणु परिमाणं कर्मदलिकमित्यर्थः, अनन्तकम् अनन्तम् , अस्ति, तच्चानन्तकं ग्रन्थिगसत्त्वातीतम् , गन्थिरिवग्रन्थिःधनोरागद्वेष परिणामस्तत्र गताः ग्रन्थिगाः। ग्रन्थिगाश्च ते सत्त्वाः ग्रन्थिगसवाः । ये रागद्वेष निबिडपरिणामविशेषरूपस्य ग्रन्थे भेदनाक्षमतया यथापत्तिकरणं त्तियां कही गई हैं। अब इनके प्रदेशोंके परिणामको, क्षेत्र कालको और अनुभाव लक्षणपर्याय को-चतुःस्थानिक आदि रस को-मैं कहता हूं। सो सुनो ॥१६॥ __ अब कर्मों के प्रदेशाग्र (परमाणु ) को कहते हैं-'सव्वेसिं' इत्यादि ।
अन्वयार्थ (सव्वेसिं चेव कम्माणं पएसग्गमणंतगं-सर्वेषां चैव कर्मणां प्रदेशाग्रं अनंतकम् ) समस्त कर्मों का परमाणु परिमाण-दलियाअनन्त है। (गंठियसत्ताईयं-ग्रन्धिगसत्वातीतम् ) वह अनंत यहां अभव्य जीवों की अपेक्षा अनंत गुणा एवं ( अंतो सिद्धाण आहिओअन्तःसिद्धानोम् आख्यातम् ) सिद्धों का अनंतवां भाग कहा गया है। घन रागद्वेषरूप परिणाम ही यहां ग्रन्थिशब्द से गृहीत हुए हैं। इस ग्रन्थि में जो जीव रहते हैं वे ग्रन्थिगसत्व हैं । अर्थात् जो रागद्वेष से ગયેલ છે હવે તેના પ્રદેશોના પરિણામને, ક્ષેત્રકાલને, અને અનુભવ લક્ષ पर्यायन-यत: स्थानि माहि २सने अपामा मावे छे ते समो . ॥१६ ।।
ह भीन। ५२माध्याने हे छ—“ सव्वेसिं" छत्यादि।
अन्वयाथ-सव्वेसिं चेव कम्माणं पएसम्गमणंतगं-सर्वेषां चैव कर्मणां प्रदेशाग्रं अनंतकम् सघणा भान ५२भाशु सनत छ. गठियसत्ताइयं-ग्रन्थिगसत्वातीतम् એ અનંત અહીં અભવ્ય જીની અપેક્ષા અનંતગુણ અને વંતસિદ્ધાળ आहिओ-अन्तः सिद्धानां आख्यातः सिद्धोनो मन तभी भाग पाये छे. ધન રાગદ્વેષરૂપ પરિણામ જ અહીં ગ્રંથી શબ્દથી ગ્રહણ કરાયેલ છે, આ ગ્રંથીમાં જે જીવ રહે છે તે ગ્રંથી સત્વ છે. અર્થાત્ જે રાગદ્વેષથી નિબિડ બનેલા પરિણામ વિશેષનું ભેદન કરવામાં અસમર્થ છે-યથા પ્રવૃત્તિકરણ સુધી
उत्तराध्ययन सूत्र:४
