________________
उत्तराध्ययनसूत्रे
छाया -- रसस्य जिह्वां ग्रहणं वदन्ति, जिह्वायाः रसं ग्रहणं वदन्ति । रागस्य हेतुं समनोज्ञमाहुः, द्वेषस्य हेतुं अमनोज्ञमाहुः ॥६२॥ टीका - - ' रसस्स जिन्भं ' इत्यादि --
५२२
जिह्वां रसस्य ग्रहणं = ग्राहकं वदन्ति । तथा रसं जिह्वायाः, ग्रहणं ग्राह्यं वदन्ति । समनोज्ञां= मनोज्ञेन मनोज्ञरसेन सह वर्तते इति समनोज्ञा, मनोज्ञरसविषयिका तां, मनोज्ञरसानुषङ्गिणीं जिह्वामित्यर्थः । रागस्य हेतुमाहुः, अमनोज्ञम् - अमनोज्ञरसविषयिकां, अमनोज्ञरसानुषङ्गिणीं जिह्वामित्यर्थः, द्वेषस्य हेतुमाहुः, इत्यन्वयः । शेष व्याख्या पूर्ववत् ॥ ६२ ॥
मूलम् - रसेसु जोगिद्ध मुवेई तिब्वं, अकलियं पवई से विणीसं । रागीउरे वडिशविभिन्नकए, मच्छे जहा आमिसभोंग गिद्धे ॥ ६३ ॥ छाया -- रसेषु यो गृद्धिमुपैति तीत्रां, आकालिकं सं प्राप्नोति विनाशम् । रागातुरः बडिशविभिन्नकायः, मत्स्यः यथा आभिषभोगगृद्धः ॥ ६३ ॥ टीका -- ' रसेसु ' इत्यादि --
यो रसेषु तीव्र गृद्धिमुपैति स आकालिकं विनाशं प्राप्नोति । तत्र दृष्टान्तमाह' रागाउरे' इत्यादि । रागातुरः, आमिषभोगगृद्धः = आमिषस्य - मांसस्य, भोगे
' रसस्स ' इत्यादि ।
जिह्वा इन्द्रिय रसकी ग्राहिका मानी गई है तथा जिहाका ग्राह्य रस माना गया है। इनमें मनोज्ञ रस रागका हेतू तथा अमनोज्ञ रस द्वेषका हेतु कहा गया है ॥६२॥ 'रसेसु' इत्यादि ।
अन्वयार्थ - ( जो रसेसु गिद्धिं उवेइ से अकालियं विणासं पावइयः रसेषु तीव्रां गृद्धिं उपैति स अकालिकं विनाशं उपैति ) जो प्राणी रसमें तीव्र गृद्धिको धारण करता है वह अकालमें मृत्युको पाता है जैसे
66 रसस्स " इत्याहि !
જીન્હા ઈન્દ્રિય રસને ગ્રહણ કરનાર માનવામાં આવેલ છે તથા જીન્હાને ગ્રાહ્ય રસ માનવામાં આવે છે. તેમાં મનેાજ્ઞરસ રાગના હેતુ, તથા અમનેજ્ઞ રસ દ્વેષના હેતુ ખતાવવામાં આવેલ છે. ૫૬૨ા
" रसेसु " त्याहि !
मन्वयार्थ - जो रसेसु गिद्धिं उवेइ से अकालियं विणासं पावइ-यः रसेषु वृद्धि उपैतिस अकालिकं विनाशं उपैति ? आणी रसभां तीव्र बोलुपता राधे हे ते क्षणभां भृत्युने भाभे छे. प्रेम रागाउरे वडिश विभिन्नकाए मच्छे आमिस
उत्तराध्ययन सूत्र : ४
