________________
__ अथ एकत्रिंशत्तममध्ययनम् । उक्तं त्रिंशत्तममध्ययनम् । अथैकत्रिंशत्तममध्ययनमुच्यते-अस्य च तेन सहायमभिसम्बन्धः-अनन्तरोक्ताध्ययने तपोऽभिहितं, तच्चरणवत एव सफलं भवतीत्यत्र चरणमुच्यते, इत्यनेन सम्बन्धेनायातमिदमध्ययनम् । चरणविधिबोधकत्वाच्चरणविधिनाम्ना प्रसिद्धस्यैतस्याध्ययनस्याधगाथामाहमूलम्-चरणविहिं पर्वक्खामि, जीवस्स उ सुहावहं ।
जं चरित्ता बहू जीवा, तिण्णा संसारसागरं ॥१॥ छाया-चरणविधि प्रवक्ष्यामि, जीवस्य तु सुखावहम् ।
यत् चरित्वा बहवो जीवा स्तीणोंः संसारसागरम् ॥१॥ टीका-'चरणविहिं' इत्यादिजीवस्य तु निश्चयेन सुखावह-सुखोत्पादकं, चरणविधि । चर्यते-मुमुक्षुभिरा.
इकतीसवां अध्ययन प्रारंभतीसवां अध्ययन समाप्त हो चुका, अब इकतीसवां अध्ययन प्रारंभ होता है। इस अध्ययनका पूर्व अध्ययनके साथ संबंध इस प्रकार हैपूर्वअध्ययनमें तपका अनुष्ठान करना कहा गया है-वह तपोऽनुष्ठान चारित्रशालीके ही सफल होता है, अतः इस अध्ययनमें उसी चारित्रका प्रतिपादन किया जायगा-इसी संबंधको लेकर यह अध्ययन कहा जारहा है। इस अध्ययनका नाम चरणविधि है। कारण कि यह उस चरणकी विधिका बोधक है। इसकी आदि गाथा यह है'चरणविहीं' इत्यादि। अन्वयार्थ-(जीवस्स उ सुहावहं चरणविहिं पवक्खामि-जीवस्य तु
यत्रीसमा अध्ययननी प्रारત્રીસમું અધ્યયન સમાપ્ત થઈ ગયેલ છે. હવે એકત્રીસમાં અધ્યયનની શરૂઆત થાય છે. આ અધ્યયનને ત્રીસમા અધ્યયનની સાથે સંબંધ આ પ્રમાણે છે–ત્રીસમાં અધ્યયનમાં તપનું અનુષ્ઠાન કરવાનું બતાવવામાં આવેલ છે. એ તપ અનુષ્ઠાન ચારિત્રશાળીને જ સફળ થાય છે. આથી આ એકત્રીસમાં અધ્યયનમાં એ ચારિત્રનું પ્રતિપાન કરવામાં આવશે. આ સંબંધને લઈને આ અધ્યયન કહેવાઈ રહ્યું છે. આ અધ્યયનનું નામ ચરણવિધિ છે. કારણ કે, આ એ ચરણની વિધિના બેધક છે. આની પ્રથમ ગાથા આ છે–
"चरणविहिं छत्याहि. मन्वयार्थ-जीवस्स उ सुहावह चरणविहि पवक्खामि-जीवस्यतु सुखापहं
उत्तराध्ययन सूत्र:४
