________________
प्रियदर्शिनी टीका अ० २९ अनुप्रेक्षाफलवर्णनम् २२
२७३ किं च-अनुप्रेक्षया जीवश्चतुरन्तं चत्वारः चतुर्गतिरूपा अन्ता अवयवा यस्य तच्चतुरन्तं, संसारकान्तारं-संसाररूपमरण्य, क्षीप्रमेव-शीघ्रमेव, व्यतिव्रजति उल्लङ्घयति । कीदृशं संसारकान्तारम् ? अनादिकम् आदिरहितं, पुनः कीदृशम् ! अनवदग्रम्-अनागच्छद् अग्नं परिमाणं यस्य तदनवदग्रम् अनन्तमित्यर्थः,प्रवाहापेक्षया अनाद्यनन्तम् । पुनः कीदृशं ? दीर्घावं दीर्घकालम् ।यद्वा-'दीर्घाध्वम्' इतिच्छाया दीर्घः-तत्परिभ्रमणहेतुः कर्मरूपो मार्गों यस्मिस्तत्तथा, । 'दीहमद्धं' इत्यत्र मकार आपत्वात् ।। मू० २२॥
इसी तरह अनुप्रेक्षाके प्रभावसे जीव (आसाया वेयणिज्जं च णं कम्मं नो भुज्जो भुज्जो उचिणाइ-असातावेदनीय च खलु नो भूयोभूयः उपचिनोति ) आसातावेदनीय कर्म तथा अशुभ प्रकृतियों का बार २ बंध नहीं करता है। यदि कोई जीव प्रमादका सेवन करता है तो इनका बंध भी करता है ॥
तथा (चाउरत संसारकन्तारं खिप्पामेव वीइवयइ-चतुरन्तसंसार कान्तारं क्षिप्रमेव व्यतिब्रजति) भावनाके प्रभावसे जीवका यह चतुगंति रूप संसार शीघ्र ही विनष्ट हो जाता है-अर्थात् इस चतुर्गतिरूप संसार को अनुप्रेक्षाशाली जीच शीघ्र ही पार करने वाला बन जाता है। यह चतुर्गतिरूप संसार (अणाइयं च णं अणवदग्गं दीहमद्ध-अनादिकं खलु अनवदग्रं दीद्धिम् ) अनादि एवं अन्तरहित-अनन्त है, दीर्घकालवाला है अथवा दीर्घाव है इसमें परिभ्रमण करानेके कारणभूत कर्मरूपी मार्गदीर्घहै। भावार्थ-अनुप्रेक्षाका फल कहते हुए सूत्रकार कहते हैं कि इस
मा प्रमाणे मनुप्रेक्षाना प्रमाथी १ आसायावेयाणिज्जं च णं कम्म नो भुज्जो भुजो उवचिणाइ-आसातावेदनीयं च खलु नो भूयो भूयः उपचिनोति અસાતા વેદનિય કમ તથા અશુભ પ્રકૃતિને વારંવાર બંધ કરતા નથી. જે કઈ જીવ પ્રમાદનું સેવન કરે છે તે એને પણ બંધ કરે છે.
तथा चाउरंत संसारकंतारं खिप्पमेव वीइवयइ-चातुरन्तं संसारकान्तारं क्षिप्रमेव व्यतिव्रजति भावनाना प्रभाथी न मा यतु ति३५ ससार dilas વિનષ્ટ થઈ જાય છે. અર્થાતુ આ ચતુગતિરૂપ સંસારને અપેક્ષાશાળી જીવ ઘણી જ ઝડપથી પાર કરવાવાળે થઈ જાય છે. આ ચતુર્ગતિરૂપ સંસાર સાથે च णं अणवदग्गं दीइमध्ध-अनादिकं खलु अनवदनं दीर्घाध्वम् मनाहि मन मतરહિત-અનંત છે. દીર્ઘકાળ વાળે છે અથવા દીઘવ છે. એમાં પરિભ્રમણ કરાવાના કારણભૂત કમરૂપી માગ દીર્ઘ છે.
ભાવાર્થ-અનુપ્રેક્ષાનું ફળ બતાવતાં સૂત્રકાર કહે છે કે, અનુપ્રેક્ષાને આ
उत्तराध्ययन सूत्र :४
