________________
उत्तराध्ययन सूत्रे
धर्मादीनां लक्षणमाह
मूलम् - गइलेक्खणो उ धम्मो, अहम्मो ठाण लक्खणो । भायणं सव्ववाणं, नेहं ओगाहलक्खणं ॥९॥ छाया - गतिलक्षणस्तु धर्मः, अधर्मः स्थानलक्षणः ।
भाजनं सर्व द्रव्याणां नमः अवगाहलक्षणम् ॥ ९ ॥ टीका- गइलक्खणो उ' इत्यादि
*.
धर्मः = धर्मास्तिकायः, गतिलक्षणः = गतिः - देशान्तरप्राप्तिः, लक्ष्यतेऽनेनेति लक्षणं, गतिर्लक्षणं यस्य स तथा । अधर्मः = अधर्मास्तिकायः, स्थानलक्षणः स्थानं - स्थितिः, तदेवलक्षणं यस्य स तथा । अयं भावः - स्वत एव गमनं प्रति प्रवृत्तानां जीवपुद्गलानां गत्युपष्टम्भकारी धर्मास्तिकायः । स्थितिपरिणतानां तु तेषां स्थिति क्रियोपकारी अधर्मास्तिकाय इति ।
नभः सर्वद्रव्याणां भाजनम् = आधारः, तत् अवगाहलक्षणम् = अवगाहः - अवकाशः, स एव लक्षणं यस्य तत्तथा । जीवादीनामवकाशदायकमिति भावः ॥ ९ ॥ अब धर्मादिकका लक्षण कहते हैं- 'गहलक्खणो' इत्यादि । अन्वयार्थ - (गलक्खणो उ धम्मो गतिलक्षणस्तु धर्मः) गमनक्रियामें प्रवृत्त हुए जीव और पुद्गलोंको चलनेमें उपकार करनेवाला जो or है वह धर्मद्रव्य है । (ठाणलक्खणो अहम्मो - स्थानलक्षणः अधर्मः) ठहरनेरूप क्रियामें परिणत हुए जीव और पुद्गल द्रव्यको जो ठहरनेमें मदद देता है वह अधर्म द्रव्य है । (नहं सव्वदव्वाण भायणं - नभः सर्वद्रव्याणां भाजनम् ) जीवादिक समस्त द्रव्योंका आधारभूत आकाश है । ओगाहलक्खणं - अवगाहलक्षणम् ) इसका लक्षण अपनेमें अवगाही जीवादिक द्रव्योंको स्थान देना है ॥ ९ ॥
અનાગત કાળની અપેક્ષા ભેદ છે. ૫ ૮ ॥
हवे धर्म माहिनु सक्षण उडे छे --" गइ लक्खणो" इत्यादि ! अन्वयार्थ—गइलक्खणो उ धम्मो - गतिलक्षणस्तु धर्मः शमन डियामां प्रवृत्त થયેલ જીવ અને પુદ્ગલાને ચલાવવામાં ઉપકાર કરવાવાળા જે દ્રવ્ય છે તે धर्मद्रव्य छे. ठाणलक्खणो अहम्मो - स्थानलक्षणः अधर्मः शश्वा३५ प्रियामां પરિણત થયેલ જીવ અને પુદ્ગલ દ્રવ્યને રોકવામાં જે મદદ આપે છે તે अधर्भ द्रव्य छे. नहं सव्वदव्वाणभायणं नभः सर्वद्रव्याणां भाजनम् भवाहि संघणा भवाना आधारभूत खाश छे. ओगाह लक्खणं - अवगाहलक्षणम् खेर्नु લક્ષણ પેાતાનામાં અવગાહી જીવાદિક દ્રઐાને સ્થાનદાન દેવાના છે. ૫ હે !
उत्तराध्ययन सूत्र : ४
