________________
६५२
उत्तराध्ययन सूत्रे
स्पृशन्ति = उपतापयन्ति । तत्र तेषु परीषहेषु आतङ्केषु च समुपस्थितेषु समुद्रपालमुनि: अकुकून :- [: कुत्सितं कूजतीति कुकूजः - न कुकूजः - अकुकूजः = हा मातः, हा तात !, इत्यादिकं कुत्सितं शब्दमकुर्वन् तान् अध्यसहत = सोढवान् । अनेन पूर्वगाथार्थ एवं स्पष्टप्रतिपत्यर्थमुक्तः । ईदृशश्च सन स मुनिः पुराकृतानि= पूर्वेभवोत्पादितानि रजांसि=रजांसीव रजांसि जीवमालिन्यहेतुत्वात् कर्माणि अक्षिपत् = परिषहसनादिभिरपनीतवान् । आत्मनोऽनुशासनपक्षे हे आत्मन् ! शीतोष्णदंशमशकतृणस्पर्शरूपाः परिषहाः विविधा आतङ्काश्च देहं स्पृशन्ति ।
परीषद तथा ( विवहा आयंका देहं फुसंति- विविधाः आतङ्काः देहम् - स्पृशन्ति) और भी अनेक प्रकार के रोग शरीर को व्यथित करते रहते हैं इनसे कायरजन घबराकर 'हे मात ! हे तात !" इत्यादि शब्द करते हुए संयम से सर्वथा शिथिल बन जाते हैं, परंतु (तत्थ - तत्र) उन परीषहों एवं उपसर्गो तथा रोगों के आने पर भी वे समुद्रपाल मुनि (अकुकुओ - अकुकूजः ) ' हा मात ! हा तात !' इत्यादि कुत्सित शब्दों को न करते हुए ( अहियासहेजा - अध्यसहत) उन सबको शांतिभाव से सहन करते थे। इस प्रकार अपने आचार और विचार में दृढ बने हुए समुद्रपाल मुनि ने (पुराकडाई राई खेवेज - पुराकृतानि रजांसि - अक्षिपत्) पूर्वभवों में उपार्जित रजों को मलीन करने के हेतु होने से रज जैसे ज्ञानावरणीय parकर्मो एवं भावकर्मों को आत्मासे पृथक् कर दिया। जब इस गाथा का अर्थ इस आत्मानुशासनपक्ष में लगाया जावेगा तब इसका अर्थ इस प्रकार घटित होगा कि - हेआत्मन् ! शीत, उष्ण दंश मशक एवं तृणस्पर्श रूप आतंका देहं संति- विविधाः आतङ्काः देहम् स्पृशन्ति मील पण भने प्रकारना રાગ શરીરને વ્યથિતકરતા રહે છે. તેનાથી કાયજન ગભરાઇને હું માત ! હું તાત ! इत्यादि मोटा मोलीने संयमथी संपूर्ण पणे शिथिल मनी लय छे. परंतु तत्थ - तत्र એ પરીષહ અને ઉપસર્ગાના તથા રાગોના આવવા છતાં પણ એ સમુદ્રપાલ મુનિ अकुक्कुओ - अकुकूजः हे भात હું તાત ! ઈત્યાદિ કુત્સિત શબ્દો ન કરતા अहिया सहेज्ज -अध्य सहत ते सघणु शांत लावथी सडन पुरता इता. आा अारथी पोताना आयार भने विचारमा दृढ नेता समुद्रयास भुनिये पुराकडाई राई खेवेज्ज - पुराकृतानि रजांसि अक्षिपत् पूर्व लाभां उतारने मे જીવને મલીન કરવાના હેતુવાળા હૈ।વાથી રજ જેવા જ્ઞાનાવરણીય આદિક દ્રવ્યકર્મો અને ભાવકર્માને આત્માથી જુદાં કરી દીધાં. જ્યારે આ ગાથાના અર્થ આત્માનુશાસન પક્ષમાં લગાડવામાં આવશે ત્યારે તેના અર્થ આ પ્રમાણે થશે કે હું
उत्तराध्ययन सूत्र : 3
