________________
५१८
उत्तराध्ययनसूत्रे किं च-- मूलम् कदंतो कंदुकुंमीसु, उ पाओ अहोसिरो।
हुआसिणे जलंतम्मि, पक्कऍव्वो अणंतसो ॥४९॥ छाया--क्रन्दन् कन्दुकुम्भीषु, ऊर्ध्वपादः अधः शिराः ।
हुताशने ज्वलति, पक्कपूर्वः अनन्तशः ||४९॥ टीका--'कंदतो' इत्यादि।
हे मातपितरौ ! ऊर्ध्वपाद: ऊर्ध्वचरणः, अधः शिरा: अधोमस्तकः प्रलम्बमानोऽहं क्रन्दन्-रुदन् कन्दुकुम्भीषु कन्दवः='कराही' इति ख्याता भाजन(असाया सीया वेयणा मए वेड्या-असाताः शीताः वेदनाः मया वेदिताः) यह शीत वेदना मैने सहन की है।
इन ४४, ४५. ४६, ४७.४८ नं.की गाथाओं का भाव केवल इतना ही है कि जो सस्पृह हैं-उनको ही सब कुछ कठिन है तथा दुःख हैं। निस्पृहों को न कुछ कठिन है और दुःख ही हैं । शारीरिक एवं मानसिक वेदनाओं का अनुभव इस ही पर्याय में नवीनरूप से करने में नहीं आयगा-यह तो कईबार किया जा चुका है। नरको में यहां से भी अनंत गुणित उष्ण वेदनाओं का तथा शीत वेदनाओं का अनुभव किया है। फिर आप लोग हमको भय किस बात का प्रदशित करते हैं ॥४८॥
फिर भी-'कंदतो' इत्यादि ।
अन्वयार्थ--हे मातातात ! (उड़पाओ अहो सिरो-उर्ध्वपादः अधः शिराः) ऊंचे पैर एवं नीचे शिर होकर मैंने (कंदतो-क्रन्दन् ) रोता मए वेइया-असाताः शीताः वेदनाः मया वेदिताः मावी असहर मेवी शीत વેદનાને પણ મેં સહન કરી છે.
આ ૪૪, ૪૫, ૪૬, ૪૭ અને ૪૮ મી ગાથાઓને ભાવ કેવળ એટલે જ છે કે, જે સસ્પૃહ છે તેને જ બધું કઠણ છે તથા દુઃખરૂપ છે. નિસ્પૃહિને ન કાંઈ કઠણ છે, ન કાંઈ દુઃખરૂપ છે. શારીરિક અને માનસિક વેદનાઓને અનુભવ આ પર્યાયમાં નવીનરૂપથી કરવામાં નથી આવતું. એ તે કંઈકવાર કરી ચૂક્યો છે. નરકમાં અહીંના કરતાં અનંતગણી ઉષ્ણ વેદનાઓને તથા ઠંડીની વેદનાઓને અનુભવ કરેલ છે તે પછી આપલેકે કઈ વાતને ભય મને કહી બતાવે છે ? ૪૮ ___ छत -"कंदतो" त्याह.
सन्या:- भापित ! उडुपाओ अहोसिरा-उर्ध्वपादः अधः शिराः Gथे ५५ भने नाय माथु ।मान में कंदतो-क्रन्दन् शत शतi कंदुकुंभीसु
उत्त२॥ध्ययन सूत्र : 3
