________________
प्रियदर्शिनी टीका अ. ८ नगगतिराजकथा
३२५
?
सहकारतरोग्य सर्व पत्रपुष्पादिकं गृहीतम् । अत एवायं तरुनिःश्रीको जातः । यथा तस्करैर्गृहीत सर्वस्व धनिको निःश्रीको भवति । तद्वचनमाकर्ण्य राजा चिन्तितवान्- अहो । श्रियञ्चत्वम् । योऽयं सहकारतरुः स्वशोभया जनानां मनांसि समाकृष्टवान् स एवायं क्षणान्निःश्रीको जातः । यदेव पूर्वं तोषं जनयति, तदेव क्षणान्तरे तद्विपरीतं भावं जनयति, यथा वान्तिसमये भोजनम् । यथा हि बुदबुदाटोपः सन्ध्यारागश्च स्थिरो न भवति, तथैव सर्वा अपि सम्पदो न स्थिरा इति तु निश्चितम् । यो मूढधीर्मोन सम्पदं स्थिरां जानाति, मन्ये स मन्दः विद्युल्लतामपि शाश्वती जानाति । अतः क्षणभङ्गुरयाऽनया राजसम्पत्या आपने ज्यों ही इसकी मंजरी तोडी सो तोडते हुए आपको देखकर समस्त सैनिकोंने आपका अनुकरण किया, और सबने एक ही साथ इसके पत्र पुष्पादिकों को तोड २ कर इसको इस स्थिति में पहुँचा दिया । यह अब चोरों द्वारा लूटे गये धनवाले की तरह बिलकुल श्री - शोभा विहीन बन गया है । इस तरह मंत्रीके वचन सुनकर राजाने विचार किया देखो श्री - शोभा की चंचलता । जो आम्रवृक्ष कुछ समय पहिले अपनी शोभा से जनों के मनका आकर्षक बना हुआ था, वही इस समय निःश्रीक- शोभा रहित होने से लोगों के मनकी विरक्तिका कारण बन रहा है। जिस प्रकार पानीका बुदबुद अथवा संध्याराग स्थिर नहीं होता है, उसी प्रकार संसार के समस्त पदार्थ एवं सम्पत्तियाँ स्थिर नहीं हैं । जो इनको स्थिर मानता है वह अज्ञानी है । यदि सम्पत्तियां आदि पदार्थ स्थिर मानी जावे तो फिर बिजली के चमकार को भी स्थिर मानने में कोई आपत्ति नहीं होनी चाहिये । परन्तु ऐसा नही है । अतः समस्त ही जगत के पदार्थ अस्थिर एवं बिनाश शील हैं तब इनसे या राज्य संपत्ति से मुझे अब कोई काम नहीं है। કહ્યુ–સ્વામિન્! આપે પ્રથમ વૃક્ષના મેરને તાડયા આથી આપને આ રીતે તેડતાં જોઇને સૈનિકોએ પણ આપનું અનુકરણ કયુ", સઘળાએ મળીને તેનાં પુષ્પ પત્ર આદિ તેડીને તેને આ સ્થિતિએ પહોંચાડેલ છે. ચારા દ્વારા લુટાયેલા ધનની માફક એ ખિલકુલ શ્રી શેભા વગરનું ત્રની ગયેલ છે. આ પ્રકારનાં મંત્રીનાં વચન સાંભળીને રાજાએ વિચાર કર્યા કે, જુઓ ! શ્રી-શાભાની ચચળતા. જે આમ્રવૃક્ષ થાડાજ સમય પહેલાં પેાતાની શૈાભાથી માણસેાના મનને આકર્ષી રહેલ હતું. તેજ વૃક્ષ અત્યારે શાલા વગરનું ખની જવાથી લેાકેાને એના તરફ જોવાનું મન પણ થતું નથી. જેમ પાણીના પરપાટા અને સધ્યાને! રંગ સ્થિર હોતાં નથી, આજ પ્રમાણે સંસા૨ના સઘળાં પદાર્થો અસ્થિર અને વિનશશીલ છે આથી આવી વિનાશશીલ રાજય સંપત્તિનું હૅવે મારે કંઇ કામ નથી, અસ્થિરની સાથે કરવામાં આવેલી પ્રીતિ સ્વય
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૩
