________________
उत्तराध्ययनसूत्रे द्वयकरं मुकुटरत्नमस्ति, तन्मह्यमर्पय । नो चेद् युद्धाय सनद्धो भव इति । दृतमुखादितं चण्डप्रद्योतसन्देशं श्रुत्वा द्विमुख नृपोब्रवीति-तव राजा मत्समीहित यदि मह्यमर्पयेत् , तदाऽहमपि मुकुटरत्नं तव भूपाय समर्पयिष्यामि । दूतः प्राह-- राजन् ! कथयन्तु स्वसमीहितम् ? राजा प्राह-तत्र स्वामी स्वराज्यसारभूतमनलगिरिनामकं गत्वहस्तिनम् १, अग्निभोरूनामकं थोत्तमं २, शिवाभिधां राज्ञी ३, सन्देशहारकं लोहजथं ४ च ददातु । अहमपि स्वराज्यसारं मुकुटं तब राज्ञे प्रदास्यामि। ततो दूत उज्जयिनीं गत्वा द्विमुखोनं सर्व चण्डप्रद्योताय निवेप्रद्योतन राजाने आपके पास इस प्रकारका संदेश भेजा है कि जो तुम्हारे पास दो मुख प्रहर्शित करनेवाला मुकुट है वह तुम मुझे दे दो। यदि इस में जरा भी आनाकानी करोगे तो फिर युद्धके सिवाय और कोई उपाय नहीं रहेगा। दूत के मुख से चण्डप्रद्योतन के इस सन्देश को सुनकर द्विमुख राजाने उस से कहा कि-यदि तुम्हारा राजा मुझे मेरी अभिलषित वस्तु देने को तैयार हो जाय तो मैं उसको इस मुकुट रत्नको दे सकता हूं। द्विमुखकी बात सुनकर दुतने कहा-राजन् ! आप कहें वह अभिलषित वस्तु क्या है ? राजाने कहा सुनो-१ उसके राज्य का सारभूत अनलगिरि नामका गन्ध हाथी, २ अग्निभीरु नामक उत्तम रथ, ३ शिवा नामकी रानी, और ४ लोहजंघात । ये चार बातें उसके राज्यकी मुझे अभिलषित हैं । सो वह यदि इन चारों को मुझे दे सकता हो तो मैं भी अपने राज्य के सारभूत इस मुकुट को उसको दे खकता हूं। द्विमुख राजाकी ऐसी अटपटी बात सुनकर इतने जाकर પાસે બે મુખપ્રદશિત કરવાવાળે જે મુગટ છે તે મને આપે. જો તેમાં જરા પણ આનાકાની કરશો તે તેમાં યુદ્ધના સિવાય બીજો કેઈ ઉપાય નથી. દૂતના મોઢેથી ચંડપ્રદ્યોતનના આ સંદેશાને સાંભળીને દ્વિમુખ રાજાએ તેને કહ્યું કે, જે તમારે રાજા હું ઈચ્છું તે વસ્તુ મને આપવા તૈયાર થાય તે હું તેને આ મુગટરત્ન આપી શકું છું. દ્વિમુખની વાત સાંભળીને દૂતે કહ્યું, રાજન ! આપ કહે, તે ઈચ્છિત વસ્તુ કઈ છે? રાજાએ કહ્યું, સાંભળે, ૧ તેના રાજયના સ્તંભરૂપ અનલગિરિ નામને ગબ્ધ હાથી, ૨ અગ્નિભિરૂ નામને ઉત્તમ રથ, ૩ શિવા નામની રાણી, ૪ લેહજંબા દૂત. આ ચારે ચીજો તેના રાજયની મને ખૂબ પસંદ છે. જે તે આ ચારે ચીજો મને આપી શકે તે હું પણ મારા રાજ્યના સારભૂત એવા આ મુગટને તેને આપી શકું છું. દ્વિમુખ રાજાની આવી અટપટી વાત સાંભળીને તે દૂતે પાછા
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૩
