________________
प्रियदर्शिनी टीका अ. १८ करकण्डूराक्षःकथा
३१३
वटशाखाऽवलम्बनीया, अहमप्यवलम्बिष्ये। तत आवां सुखेन स्वपुरीं गमिष्यावः । एवं वदति नृपे हस्ती वटवृक्षस्याधस्तात् समागतः । नृपस्तच्छाखामालम्बितवान् । परन्तु राज्ञी यावद्वटशाखां ग्रहीतुमुधता भवति, तावद् हस्ती निःसृतः। हस्तो तामादायाग्रे प्रचलितः। समवलम्बितवटशाखो नृपस्ततोऽवतीय गजापहृतां स्वप्राणप्रियामपश्यन् तद्विवरहजनितेनदुःखेन प्रपीडितहृदयः एवं विलापमकरोत् अयि कान्ते । तवैकाकिन्या भयङ्करे वने का दशा भविष्यति ? कदा पुनस्त्वं मिलिष्यति ? अहो। अमुना रिपुरूपेण करिणा वश्चितोऽस्मि ! हा प्रिये । दावातुम उसके नीचे पहुँचते ही उसकी शाखा पकड़ लेना मैं भी पकड़ लूंगा। इससे हम तुम दोनों इस हाथो की स्वच्छंद गति से सुरक्षित होकर आनंदपूर्वक अपने नगर में पहुँच जायेंगे। राजा इस प्रकार रानी को समझा रहे थे कि इतने में वह हाथी उस वटवृक्ष के नीचे आ पहुँचा। आते ही राजा ने उसकी शाखा पकड ली परंतु रानी ने ज्यों ही उसके पकड़ने का प्रयास किया कि इतने में ही वह गज वहां से आगे की और निकल गया। रानी अकेली अब गज पर बैठी रह गई। हाथी अब अदृश्य हो गया तब वटवृक्ष से नीचे उतरे हुए राजा ने अपनी रानी के विरह में दुःखित होकर विलाप करना प्रारंभ किया, विलाप करते २ उन्होंने कहा-हे रानी ! भयंकर वन में पहुँचकर अकेली तेरी वहां क्या दशा होगी ? अव तुझ से कैसे मिलना हो सकेगा। हाय २ इस हाथी रूपी वैरी ने तो मुझे ठगकर मेरे घरका ही सत्यानाश कर दिया। हे रानी ! कहो तो सही-मैं પસાર થશે તે તો તેની નીચે લટકતી વટવૃક્ષની ડાળીને પકડી લેજે હું પણ પકડી લઈશ. આથી આપણે આ હાથીની સ્વછંદ ગતિથી સુરક્ષિત બની આનંદ પૂર્વક આપણા નગરમાં પહોંચી જઈશું. રાજા આ પ્રકારે રાણીને સમજાવી રહ્યા હતા કે, એટલામાં જ તે હાથી એ વટવૃક્ષની નીચે આવી પહેઓ પહોંચતા જ રાજાએ તેની ડાળીને પકડી લીધી પરંતુ રાણીએ જ્યાં ડાળીને પકડવાનો પ્રયાસ કર્યો ક, એટલામાં તે ગજરાજ ત્યાંથી આગળ નીકળી ગયે. આથી રાણું એકલી જ હાથી ઉપર રહી ગઈ. હાથી જ્યારે દૂર નીકળી ગયા ત્યારે વટવૃક્ષથી નીચે ઉતરેલા રાજાએ પિતાની રાણીના વિરહમાં દુઃખી બની વિલાપ કરવા માંડ. વિલાપ કરતાં રાજાએ કહ્યું, હે રાણી ! ભયંકર વનમાં પહોંચીને તારી એકલીની ત્યાં શું દશા થશે? હવે હું તને કઈ રીતે મળી શકીશ? હાય હાય ! આ હાથીરૂપી વેરીએ મને ઠગીને મારા ઘરનું સત્યાનાશ વાળી દીધું. હે રાણી ! કહો તે ખરાં કે, હું આ દવાગ્નિને
उत्त२॥ध्ययन सूत्र : 3
