________________
प्रियदर्शिनी टीका अ १८ जयचक्रवर्तीकथा
२८७ राज्यस्य जयस्य चक्रारत्नादीनिचतुर्दशरत्नानि समुत्पन्नानि । ततश्चक्ररत्न प्रदर्शितपथेन षट्खण्डं भरतक्षेत्रं प्रसाध्य जयश्चक्रवर्तित्वं संप्राप्तवान् । चक्रवर्तिश्रियं समुपभुजानस्य चक्रवर्तिनो जयस्य बहूनि वर्षाणि व्यतीतानि । इत्थं चक्रवर्तिश्रियं समुपभुनानो जय चक्रवर्ति कदाचिद् विलोक्य रमणीयं संध्यारागं स्वल्पेनैवकालेन विलीन संसारोद्विग्नो भोगेभ्यो विरक्तमानस एवं चिन्तितवान् ।
(मालिनी छंद) " सुचिरमपि उषित्वा, स्यात्प्रियैर्पिपयोगः,
सुचिरमपि चरित्वा नास्ति भोगेषु तृप्तिः । मुचिरमपि सुपुष्टं याति नाशं शरीरं,
सुचिरमपि विचिन्त्यो धर्म एकः सहायः ॥ इति ॥ तब उन्होंने इनकों राज्य में स्थापित कर आप स्वयं संभूति विजयाचार्य के पास मुनिदीक्षा लेकर आत्मकल्याण करने की सिद्धि में लग गये। जय के शस्त्रागार में राज्यप्राति से बाद चौदह रत्नोंकी उत्पत्ति हुई। चक्ररत्न द्वारा प्रदर्शित मार्गके अनुसार चलकर जय समस्त भरतक्षेत्रको अपने अधीन करके चक्रवर्ती के पद पर विराजमान हो गये। चक्रवर्ती पदकी विभूति भोगते २ जयके जब अनेक वर्ष निकल चुके तब एक समय रमणीय संध्याराग को कुछ क्षणवाद विलीन होते देखकर उनके चित्त में वैराग्य भाव जागृत हो गया। उन्होंने विचारा
"सुचिरमपि उषित्वा स्वात्प्रियैर्विपयोगः,
- सुचिरमपि चरित्वा नास्ति भोगेषु तृप्तिः । सुचिरमपि सुपुष्टं याति नाशं शरीरम् ,
सुचिरमी विचिन्त्यो धर्म एकः सहायः" ॥९॥ इति । તેને રાજગાદી સુપ્રત કરીને પિોતે સંભૂતિ વિજ્યાચાર્યની પાસેથી દીક્ષા લીધી અને આત્મકલ્યાણ કરવાની સિદ્ધિમાં લાગી ગયા. જયના શસ્ત્રાગારમાં રાજ્યની પ્રાપિત પછી ચૌદ રત્નની ઉત્પત્તિ થઈ ચક્રરત્ન દ્વારા પ્રદશિત માર્ગ અનુસાર ચાલીને જયે સઘળા ભરતક્ષેત્રને પિતાના આધિન કરીને ચકવતીના પદ ઉપર બીરાજમાન થયા. ચક્રવતી પદની વિભૂતિ ભેગવતાં ભગવતાં જયનાં જ્યારે અનેક વર્ષ વીતિ ચૂક્યાં ત્યારે એક સમયે રમણીય સંધ્યાકાળના થોડા સમય પછી સંધ્યાના એ રંગોને વિલીન થયેલા જોતાં તેના ચિત્તમાં વૈરાગ્યભાવ જાગૃત થઈ ગયો. તેમણે વિચાર્યું–
"मुचिर मपि उपित्या, स्यात्प्रियैर्विप्रयोगः, सुचिर मपि चरित्वा, नास्ति भोगेषु तृप्तिः । मुचिर मपि सुपुष्ट, याति नाशं शरीरम् , सुचिर मपि विचिन्त्यो, धर्म एक; सहायः" ॥१॥
उत्त२॥ध्ययन सूत्र : 3
