________________
उत्तराध्ययनसूत्रे मुखस्थितो भगवान् सर्वजीवभाषापरिणामिन्या योजनगामिन्या वाण्या धर्मोपदेशं ददौ । तदन्ति के धर्ममुपश्रुत्य बहवो जनाः प्रजिताः। भगवतस्त्रयस्त्रिंशद् गणधरा अत एवं त्रयस्त्रिंशद् गच्छाश्चाभवन् । भगवतोऽरनाथस्य पञ्चाशत्सहस्राणि श्रमणा आसन् . षष्टिसहस्राणि श्रमण्य आसन , चतुरशीतिसहस्राधिक लक्षकपरिमिताः श्रावका आसन । द्वासप्ततिसहस्राधिक लक्षत्रयपरिमिताः श्राविकाशासन् । इत्थं स्वपरकल्याणं कर्तुं भूमौ विहरन् भगवानरनाथश्चतुर्विधं सङ्घ संस्थापितवान् । भगवान् एकविंशतिसहस्रवर्षाणि कौमार्ये, तथैव माण्डलिकत्वे, संयमित्वे च नीतवान् । भगवतः समग्रमायुश्चतुरशीतिसहस्रवर्षपरिमितमासीत् । निर्वाणकाले समुपस्थिते भगवान् सहस्रसाधुभिः सहानशनं कृत्वा सिद्धिपदं सम्माप्तवान् । निर्वाणपदं प्राप्ते भगवति सेन्द्राः सुरा निर्वाणमहोत्सवं चकुः।
॥ इति अरनाथकथा ॥ प्रभुने सर्व जीवों की भाषा में परिणमित हुई अपनी एक योजनगामिनी वाणी द्वारा धर्म का उपदेश दिया। प्रभुका दिव्य उपदेश सुनकर अनेक व्यक्तियोंने विरक्त होकर वहीं पर दीक्षा धारण की। इन अरनाथ प्रभु के संघ में पचास हजार मुनि, साठ हजार साध्वियां, चौरासी हजार ८४ हजार अधिक एक लाख (१८४०००) श्रावक, एवं बहत्तर हजार अधिक तीन लाख ३७२००० श्राविकाए थीं। इस प्रकार स्व पर कल्याण करने के लिये विहार करते हुए प्रभुने चतुरर्विध संघकी स्थापना की। भगवानकी समस्त आयु चौरासी ८४ हजार वर्षकी थी। इस में कुमारकाल में इक्कीस हजार, मांडलीक अवस्था में इक्कीस हजार, चक्रवर्ती अवस्था में एकीस हजार, और संयम अवस्था में इक्कीस हजार वर्ष व्यतीत हुए । निर्वाण प्राप्त होने का जब समय आया तब प्रभुने एक સવ જીવોને પરિમિત થયેલી પિતાની એક જન સુધી સંભળાતી વાણી દ્વારા ઉપદેશ કર્યો. પ્રભુને દિવ્ય ઉપદેશ સાંભળીને અનેક વ્યક્તિઓએ વિરકત થઈને ત્યાં દીક્ષા ધારણ કરી આ અરનાથ પ્રભુના સંઘમાં પચાસ હજાર મુનિ, સાઠ હજાર સાવિઓ, એક લાખ ચોર્યાસી હજાર શ્રાવકે અને ત્રણ લાખ બેતેર હજાર શ્રાવિકાઓ હતી. આ પ્રમાણે પોતાનું તેમજ બીજાનું કલ્યાણ કરવાને માટે વિહાર કરતાં કરતાં પ્રભુએ ચતુવિધ સંઘની સ્થાપના કરી. ભગવાન અરનાથનું સમગ્ર આયુષ્ય ચોર્યાસી હજાર વર્ષનું હતું. આમાં કુમારકાળમાં એકવીસ હજાર, માડલીકપદમાં એકવીસ હજાર, ચક્રવત અવસ્થામાં એકવીસ હજાર, અને સંયમ અવસ્થામાં એકવીસ હજાર વર્ષ વ્યતીત થયાં. નિર્વાણ પ્રાપ્તિને જ્યારે સમય આવ્યો ત્યારે પ્રભુએ
उत्त२॥ध्ययन सूत्र : 3
