________________
प्रियदर्शिनी टीका अ. १८ सगरचक्रतकथा
अथ सगरचक्रवर्त्तिकथा
१५५
आसीदयोध्या नगर्यामिक्ष्वाकुकुलभूषणो जितशत्रुर्नाम नराधिपः, तस्य लघुभ्राता सुमित्र नामा कुमारश्वासीत् युवराजः । आसीच्च जितशत्रोर्विजया नाम सकलगुणालङ्कृता महिषी, सुमित्रस्य च यशोमती नाम। एकदा सुकोमलशय्यायां शयाने उभे अपि महिष्यौ चतुर्दश स्वमान् दृष्टवत्यौ । जितशत्रु महिष्या विजया नाम्न्या पुत्रः प्रसूत तस्य नाम अजित इति दत्तम् । स हि द्वितीय तीर्थकरो जातः सुमित्र युवराजपत्न्या यशोमत्या सगरनामा द्वितीयचक्रवर्ती प्रसूतः । सितपक्ष चन्द्र इव प्रवर्द्धमानौ तौ युवावस्थां प्राप्तवन्तौ । मातापितृभ्यां तयोर्विवाहः परित्याग करके (दयाए परिनिच्छुए दयया परिनिर्वृत्तः) संयम की आराधना से मुक्तिको प्राप्त किया हैं ।
सगर चक्रवर्ती की कथा इस प्रकार है
1
अयोध्या नामक नगरी में इक्ष्वाकु कुल का भूषण स्वरूप एक जितशत्रु नामका नीतिमान् राजा था। इनका एक छोटा भाई जिसका नाम सुमित्र था राजा जितशत्रुकी रानीका नाम विजया था । यह सकल गुणों से युक्त थी । सुमित्र युवराजकी रानीका नाम यशोमति था । एक समय की बात है कि कोमल शय्यापर सोई हुई इन दोनों रानियों ने रात्रि के पिछले पहर में चौदह १४ स्वप्नोंको देखा । उन दृष्ट उत्तम स्वप्नों के अनुसार जितशत्रु राजाकी रानीके अजित नामका पुत्र तथा सुमित्र युवराजकी रानी के सगर नामना पुत्र हुआ अजित द्वितीय तीर्थकर और सगर द्वितीय चक्रवर्ती हुए । शुक्लपक्षके चंद्रमा के परित्याग उरीने दयाए परिनिव्वुए - दयया परिनिवृत्तः संयमनी आराधनाथी મુક્તિને પ્રાપ્ત કરેલ છે.
સગર ચક્રવર્તી ની કથા આ પ્રકારની છે—
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૩
અયેાધ્યા નગરીમાં ઇક્ષ્વાકુ કુળના ભૂષણ સ્વરૂપ એવા એક જીતશત્રુ નામે રાજા રાજ્ય કરતા હતા. તેમને એક નાના ભાઈ હતા કે જેમનુ નામ સુમિત્ર હતુ. રાજા છતશત્રુની રાણીનું નામ વિજ્યા હતું. તે સ॰ ગુણેાથી યુક્ત હતી. સુમિત્ર યુવરાજની રાણીનું નામ યશેામતી હતું. એક સમયની વાત છે કે, કામળ થયા ઉપર સુતેલી અને રાણીઓએ રાત્રિના પાછલા પહારમાં ચૌદ સ્વપ્નાં જોયાં. તે જોએલાં સ્વપ્ન અનુસાર જીતશત્રુ રાજાની રાણીએ અજીત નામના પુત્રને, તથા સુમિત્ર યુવરાજની રાણીએ સગર નામના પુત્રને જન્મ આપ્ચા અજીત મીજા તીર્થંકર અને સગર બીજા ચક્રવતી થયા. શુકલપક્ષના ચંદ્રમાની માફ્ક આ બન્ને કુમારા કાળક્રમથી
