________________
प्रियदर्शिनी टीका अ० १३ चित्र-संभूतचरितवर्णनम्
६९७ सूक्ष्मबुद्धया ध्यायता वरधनुना गाथाया अर्थों ज्ञातः । द्वितीयदिने परिवाजिकैका तत्र समायाता । सा ब्रह्मदत्तकुमारस्य शिरसि दध्यक्षतान् प्रक्षिप्तवती कथितवाँश्च-कुमार ! शतसहस्रायुभव । इत्येवमाशिषा कुमारं संयोज्य वरधनुमेकान्ते समाहूय मिथः किंचिन्मन्त्रयित्वा सा प्रतिगता । कुमारेण वरधनुरुक्तःकथय, मित्र ! परिवाजिकेयं किं वां कथितवान् । वरधनुनोक्तम्-सा मामेवं कथितवान्-बुद्धिलेन करण्डे संस्थाप्य यो हारः प्रेषितः, तेन समं यो लेख: समागतोऽस्ति, तस्य प्रत्युत्तर लेखं समर्पय । मयोक्तम् -~-एष लेखो ब्रह्मदत्तनामाङ्कितोऽस्ति, तद् बहि-कोऽसौ ब्रह्मदत्तः ? तयोक्तम्-श्रूयताम् , परं न कस्यापि पुरतो वक्तव्यम्।
"प्रार्थ्यते यद्यपि जनो, जनेन संयोग जनितयत्नेन ।
तथापि त्वामेव रमणं, रत्नवती मन्यते मनसा ॥" वरधनुने जब इस गाथाका अर्थ सूक्ष्मधुद्धिसे विचार किया तो उसको इसका अर्थ ज्ञात हो गया। दूसरे दिन वहां एक परिव्राजिका आई। आकर उसने कुमारके मस्तकपर दधियुक्त अक्षतों-दहीसे मिला चावलका निक्षेप किया और आशीर्वाद दिया कि कुमार । तुम एक लाख वर्ष की आयु के भोक्ता होओ। इस प्रकार कुमार को आशीर्वाद देकर एकान्त में उसने वरधनु को बुलाया और उससे कुछ गुप्त मंत्रणा करके फिर वह वहां से चली गई । कुमार ने वरधनु से कहा मित्र कहो इस परिव्राजिका ने तुमसे क्या कहा है ? वरधनुने कहा-सुनो उसने यह कहा है कि जो बुद्धिल ने तुम्हें करण्डमें रखकर हार भेजा है सो उसके साथ जो लेख आया है वह आप मुझे नकल करके दे देवें । मैंने इसके उत्तर में उससे कह
" प्रार्यते यद्यपि जनो, जनेन संयोगजनित यत्नेन ।
तथापित्वामेव रमणं, रत्नवती मन्यते मनसा ॥” વરધનુએ આ ગાથાના અર્થને સૂક્ષમ બુદ્ધિથી વિચાર કર્યો તે એને અર્થ સમજા. બીજે દિવસે ત્યાં એક પરિવ્રાજકા આવી, આવીને તેણે કુમારને દહીંવાળા અક્ષત – ચોખાથી વધાવ્યું અને આશીર્વાદ આપે કે, કુમાર ! તમે એક લાખ વર્ષના આયુષ્યના ભેગવનાર બને, આ પ્રમાણે આશીર્વાદ દઈને તેણે વરધનુને એકાંતમાં બોલાવી અને તેની સાથે કાંઈક ગુપ્ત મંત્રણ કરીને તે ચાલી ગઈ. કુમારે વરધનુને કહ્યું. મિત્ર ! કહે એ પરિવા
કાએ તમને શું કહ્યું? વરધનુએ કહ્યું કે, સાંભળો તેણે એમ કહ્યું કે, બુદ્ધિલે ઠબામાં રાખીને તમને જે હાર મોકલેલ છે, અને એમાં જે લેખ છે તેની મને નકલ કરવા દે. એના ઉત્તરમાં મેં એને કહી દીધું કે, એ લેખ તો બ્રહ્મદત્તના उ०८८
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
