________________
૪૮૬
उत्तराध्ययनसूत्रे
देशे आर्यकुले मनुष्यत्वं दुर्लभमित्यर्थः । यत्रदेशे धर्माधर्मजीवाजीवविचारः स आर्यो देशस्तत्राप्यार्यकुलोत्पत्तिर्दुर्लभा इति यावत् । कस्मात् कारणात् 2, यतो बहवः प्रचुराः दस्यवः=चौराः, देशानां प्रान्ते पर्वतादौ निवासकारिणस्तस्करा इत्यर्थः । म्लेच्छाः यद्वचनमार्याः सम्यङ् न जानन्ति ते म्लेच्छा उच्यन्ते । ते च शकयवन-शबरादि देशोद्भवाः । उक्तश्च
पुलिंदा नाहला नेष्टाः, शबरा बरटा भटाः । माला मिल्लाः किराताश्च सर्वेऽपि म्लेच्छजातयः ॥ १ ॥ ते च धर्माधर्मज्ञानाभावात् तिर्यक् तुल्या एव, तस्माद् हे गौतम ! समयमपि मा प्रमादयेः ॥ १६ ॥
आर्यत्वं पुनरपि दुर्लभम् ) इस जीव को वहां मगध आदि आर्य देशों के आर्यकुल में जन्म मिलना पुनः और भी दुर्लभ है । जिस देश में धर्म अधर्म एवं जीव अजीव आदि तत्वों का विचार होता है वह आर्य देश है। मनुष्यभव पाकर के भी आर्य देश में आर्यकुल मिलना दुर्लभ है। क्यों कि ( बहवे - बहवः ) बहुत से जीव मनुष्यभव पाकर के भी ( दसुया मिलक्खुपा - दस्यवः म्लेच्छाः ) चोर एवं म्लेच्छ हो जाते हैं। इसलिये (गोयम - गौतम) हे गौतम! तुम ( समयं मा पमायएसमयं मा प्रमादयेः ) तुम अपना समय प्रमाद में मत व्यतीत करो ॥
पर्वत आदि की खोहो ( गुफाओं) में निवास करनेवाले एवं जिन की भाषा को आर्यजन अच्छी तरह नहीं समझ सकें वे म्लेच्छ हैं-शक, यवन, शबर आदि देशोद्भव प्राणी म्लेच्छ कहे गये हैं । कहा भी है
पाशु रीते आप्त हुयो पछी पशु आरियतं पुणराहि दुल्लहम् - आर्यत्व ं पुनरपि તુમમ્ આ જીવને મગધ આદિ આર્ય દેશેાના આર્ય કુળમાં જન્મ મળવા તે ઘણા દુર્લભ છે. જે દેશમાં ધમ અધમ અને જીવ અજીવ આદિ તત્ત્વાના વિચાર રાય છે તે આ દેશ કહેવાય છે. મનુષ્યભવ પામીને પણ આ દેશના આયदुजभां ४न्भ थव। हुर्सल छे र बहवे - बहवः धां वो मनुष्यलव भाभीने पाठ दसुया मिलवक्खु या दस्यवः म्लेच्छाः थोर भने भोग्छ थाय छे, भाटे गोयम - गौतम हे गौतम! समम मा पमायए- समय मा प्रमादयेः तभे तमारे। સમય પ્રમાદમાં વ્યતીત કરશેા નહીં.
પર્વત આદિના કાતરામાં નિવાસ કરનાર લેાકેાને ચાર અને જેમની ભાષાને આર્ચી ખરાબર સમજી શકતા નથી તે લેાકેાને મ્લેચ્છ કહે છે. શક, ધન, શખર આદિ દેશમાં જન્મેલા લેકેને મ્લેચ્છ કહેલ છે. કહ્યું પણ છે—
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
