________________
उत्तराध्ययनसूत्रे
परिग्रहे गृद्धिरहितोऽयमिति निश्चित्य कामोपभोगे गृद्धिरस्ति नवेति पुनः परीक्षितुं शक्र आह
४४६
मूलम् अच्छे रगमब्भुयए, भोएँ चंयसि पत्थिवा ! | असंते कामे पत्थेसि, संकेप्पेण विन्नसि ॥ ५१ ॥
छाया - आश्चर्यम् अद्भुतकान् भोगान् त्यजसि पार्थिव ! । असतः कामान् प्रार्थयसि, संकल्पेन विहन्यसे ॥ ५१ ॥ टीका- 'अच्छेर गमन्भुयए' इत्यादि ।
,
हे पार्थित्र ! – हे पृथिवीपते ! आश्चर्यमेतत् यत् त्वम् अद्भुतकान्=आश्रर्यरूपान्, भोगान् = कामान्, विद्यमानान् मनोज्ञ - शब्दादि विषयान् त्यजसि । असतः =अविद्यमानान् अप्राप्तानित्यर्थः, कामान् स्वर्गसम्बन्धिनो विषयान् प्रार्थयसि=अभिलषसि, तदप्याश्चर्यमिति सम्बन्धः । यद्यप्यलब्धकामानामभिलाषो लोके सबै: क्रियत इति नाश्वर्यं, तथापि - विद्यमानकामान् परित्यज्य अविद्यमान कामानामभिलाषः केनापि
'अच्छेर गमन्भुयए' इत्यादि ।
अन्वयार्थ - (पत्थिवा- पार्थिव) हे पृथ्वीपते। (अच्छेर गम्-आश्चर्यकम् ) यह एक आश्चर्यकी ही बात है जो आप (अन्भुपए भोए चयसि अद्भुतकान् कामभोगान् त्यजसि) विद्यमान विलक्षण भोगोंका-शब्दादिक विषयों का परित्याग कर रहे हो। और ( असंते कामे पत्थेसि-असत् कामान् प्रार्थयसि ) असत् - अविद्यमान अप्राप्त-स्वर्गसंबंधी विषयों की चाहना कर रहे हो । यद्यपि अध विषयादिकों की चाहना सब कोई इस लोक में करते हैं इसलिये देखा जाय तो इस में कोई आश्रर्य जैसी बात नहीं है परन्तु आश्चर्य जो यहां प्रकट किया जा रहा है उसका अभिप्राय यह है अच्छेर गमब्भुयए " त्याहि.
अन्वयार्थी पत्थि - पार्थिव हे पृथ्वीपति ! अच्छेरगम्-आश्चर्यकम् मा ये आश्चर्यानी वात या अब्भुयए भोए चयसि - अद्भुतकान् भोगान् ચત્તિ વિદ્યમાન વિલક્ષણ ભાગેાના – શબ્દાર્દિક વિષયાને પરિત્યાગ કરી રહ્યા छो. मने असते कामे पत्थेसि - असतः कामान् प्रार्थयसि असत्यविद्यमान - અપ્રાપ્ત – સ્વર્ગ સમધી વિષયેાની ચાહના કરી રહ્યા છે. જો કે અલખ્ય વિષયાદિકોની ચાહના સહુ કાઈ આ લેકમાં કરે છે. આથી એવી ચાહના આપમાં જોવામાં આવે તે એવી કોઈ આશ્ચર્યની વાત નથી. પરંતુ આશ્ચય જે અહી' પ્રગટ કરવામાં આવેલ છે એના અભિપ્રાય એ છે કે, વિદ્યમાન
-
66
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
-
