________________
%3
प्रियदर्शिनी टीका अ० ९ नमिवरिते नमिइन्द्रयोः संवादः
४४५ अथ नमिसूचितानुमानम् यद्वा-तपः शाश्वतसुखजनकम् ' इति प्रतिज्ञा, कर्मनिर्जराहेतुत्वात् ' इति हेतुः । यो यो कर्मनिर्जराहेतुः स स शाश्वतसुखजनकः, यथा संयम इत्युदाहरणम् । तपोऽपि कर्मनिर्जराहेतुः, इत्युपनयः । तस्मात् शाश्वतसुखजनकम् तपः इति निगमनम् । अयं पश्चावयववाक्यरूपो हेतुः । कारणं तु शाश्वतसुखजनकत्वेन विना कर्मनिर्जराहेतुत्वं नोपपद्यत इति । एवं नमिराजर्षिणा मूचिताभ्यां हेतुकारणाभ्यां नोदितः हेतुकारणप्रदर्शनपूर्वकं कथितः । देवेन्द्रः विप्ररूपधारकः शक्रः, तत= तदनन्तरं नमि राजषिम् , इदम् अपरं वक्ष्यमाणं वचः, अब्रवीत्-उक्तवान् ॥५०॥
भावार्थ-इन्द्र को नमिराजऋषि ने पहले समझा हो दिया है अब वे पुनः यों बोले कि-"तपः शाश्वतसुखजनकम्" यह प्रतिज्ञा वचन है, " कर्मनिर्जराहेतुत्वात् " यह हेतुवाक्य है, तप शाश्वत सुखका जनक है क्या कि इससे कर्म की निर्जरा होती है । " यः यः कर्मनिर्जराहेतुः सः सः शाश्वतसुखजनकः यथा संयमः" यह अन्वय दृष्टान्त है, जो २ कर्म की निर्जराका हेतु होता है यह २ शाश्वतसुख का जनक होता है जैसे संयम । संयम की तरह तप भी कम की निर्जरा का हेतु है, यह उपनय वचन है, इसलिये वह शाश्वतसुखजनक है, यह निगमन वाक्य है। यह पांच अवयववाक्यरूप हेतु है । तप में शाश्वतसुखजनकता के विना कर्मों की निर्जरा के प्रति हेतुता नहीं घटती है, यह कारण है। इस प्रकार नमि राजऋषि द्वारा सुचित हेतु और कारण से समझाया गया इन्द्र पुनः उनसे इस प्रकार बोले ।। ५०॥
ભાવાર્થ-ઈન્દ્રને નમિરા જર્ષિએ પહેલાં સમજાવવા છતાં ફરીથી દેવેન્દ્રને એમ छह्यु, 'तपः शाश्वतसुखजनकमू" से प्रतिज्ञापयन छ, “ कर्मनिर्जराहेतुत्वात्" એ હેતુવચન છે, તપ શાશ્વત સુખને આપનાર છે. કેમ કે, એનાથી કમની નિજ રા थाय छे. “यो यो कर्मनिर्जरा हेतुः सः सः शाश्वतसुखजनकः यथा संयमः” से અન્વય દષ્ટાંત છે, જે જે કર્મની નિજરને હેતુ હોય છે તે તે શાશ્વતસુખને આપનાર હોય છે. જેમ-સંયમ, સંયમની માફક તપ પણ કર્મની નિર્જરાને હેતુ છે. એ ઉપનયવચન છે, આ કારણે તે શાશ્વત સુખ આપનાર છે. આ પાંચ અવયવ વાકયરૂપ હેતુ છે. તપમાં શાશ્વત સુખ જનકતા વગર કર્મની નિર્જરા તરફ હેતુતા ઘટતી નથીઆ કારણ છે. આ પ્રકારે નિમિરાજર્ષિ દ્વારા સુચિત હેતુ અને કારણથી સમજાવવામાં આવેલ ઈ- ફરીથી તેમને આ પ્રકારે કહ્યું ૫૦
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
