________________
४१२
उत्तराध्ययनसूत्रे गच्छेति, तत्राऽऽमोषकाद्या ज्ञातुमशक्याः अतो नगरस्य क्षेमकरणमशक्यमस्ति । अनपराधिनामप्यपरिज्ञानाद् दण्डं कुर्वतो नृपतेर्धार्मिकत्वं नास्तीति भवदुक्तहेतोरसिद्धत्वमस्तीति ॥ ३० ॥
मूलम् एयम निसौमित्ता, हेउकारणचोइओ। तओ नमि रायरिसिं, देविंदो इणमब्बवी ॥ ३१ ॥ छाया-एतमर्थं निशम्य, हेतुकारणनोदितः।
__ ततो नर्मि राजर्षि, देवेन्द्र इदमब्रवीत् ॥ ३१ ॥ टीका-'एयमटुं' इत्यादि।
एतम् अनन्तरोक्तम् , अर्थम् = उपचारार्थाभिधायिनं शब्द, निशम्य श्रुत्वा, हेतुकारणयोनोंदितः प्रेरितः स्वमूचितयोर्हेतुकारणयोर्नमिराजर्षिणाऽसिद्धत्वदोषपदर्शनात् प्रयुक्त इत्यर्थः,। जो तुमने ऐसा कहा है कि लुच्चे, लुटेरे आदि प्रजा पीडक जनो को नगर से निकालकर और नगर को सुरक्षित कर फिर दीक्षा लो, सो ऐसा कहना तुम्हारा इसलिये एकान्ततः उपादेय नहीं माना जा सकता है कि आमोष-चोर आदि जन जाने नहीं जा सकते हैं इसलिये नगरका क्षेम करना भी अशक्य है। क्यों कि जो सच्चे अपराधी होते हैं वे दंडभोगने से बच जाते हैं और जो अपराधो नहीं होते हैं उनको दंड भोगना पड़ता है। अतः ऐसी हालतमें दंडविधान करनेवाले राजामें धार्मिकता कैसे मानी जा सकती है। इसलिये आपका हेतु असिद्ध है ॥ ३०॥
'एयम निसामित्ता' इत्यादि ।
अन्वयार्थ-(एयम-एतमर्थम्) इस अनन्तरोक्त अर्थ को (निसाતમેએ જે એમ કહ્યું કે, લુચ્ચા, લુટારા આદિ પ્રજાપિડક જનેને નગરથી હાંકી કાઢી અને નગરને સુરક્ષિત કર્યા પછી જ દિક્ષા લો. તે તમારું એવું કહેવું આથી એકાન્તત ઉપાદેય માની શકાતું નથી કે, ચોર આદિ જન જાણું શકાતા નથી, આથી નગરનું ભલું કરવું પણ અશક્ય છે. કેમ કે, જે સાચા અપરાધી હોય છે તે દંડ ભેગવવાથી બચી જાય છે અને જે અપરાધી નથી હોતા તેને દંડ ભેગવવો પડે છે. આથી એવી હાલતમાં દંડ વિધાન કરવાવાળા રાજામાં ધાર્મિકતા કેવી રીતે માની શકાય ? આ કારણે આપને હેતુ અસિદ્ધ છે. ૩૦
" एयम निसामित्ता" त्यादि. भ-पयार्थ--एयमटुं-एतमर्थ मनन्त त म निसामित्ता-निशम्य
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
