________________
४०४
उत्तराध्ययनसूत्रे
नमिराजर्षिः किमब्रवीदित्याह
संसयं खलु सो कुणइ, जो मग्गे कुणई घरं । जत्थेवं गंतु मिच्छेजा, तत्थे कुविज सासयम् ॥२६॥ छाया-संशयं खलु स कुरुते, यो मार्गे कुरुते गृहम् ।
यत्रैव गन्तुमिच्छेत् , तत्र कुर्वीत स्वाश्रयम् ॥ २६ ॥ टोका-'संशयं' इत्यादि ।
यः संशयं मोक्षविषये संदेहं कुरुते, स मार्गे-संसारे गृहं कुरुते, यतः यो यत्रैव गन्तुमिच्छति, स तत्र स्वाश्रयं करोति । है, "सामध्ये सति प्रेक्षावत्वात् " सामर्थ्य के होने पर आप में प्रेक्षावत्ता-सूक्ष्मबुद्धिमत्ता है इसलिये, यह हेतु है। जो सामर्थ्य के होने पर प्रेक्षावान होता है वह प्रासादोंका कारयिता होता है जैसे भरतादि, यह उदाहरण है । सामार्थ्य के होने पर प्रेक्षावान् आप हैं, यह उपनय है इसलिये आप प्रासादादिकोंके करानेवाले हैं, यह निगमन वाक्य है । तथा प्रासादों को करवाये विना सामार्थ्य के होने पर प्रेक्षावत्ता आप में घटित नहीं होती है, यह कारण है। इस प्रकार प्रासादादिकों को नहीं करवा कर आपका घर से निकलना उचित नहीं है । इस प्रकार हेतु एवं कारण, इन दोनों द्वारा इन्द्र ने नमिराज ऋषि को समझाया तब नमिराज ऋषिने इन्द्र से इस प्रकार कहा ॥२५॥
नमिराजऋषि ने क्या कहा सो कहते हैं'संसयं खलु सो कुणइ' इत्यादि ।
अन्वयार्थ-( जो संसयं-यः संशयम् ) जो मोक्ष के विषय संशय सति प्रेक्षावत्वात् " सामथ्या पाथी मापनमा प्रेक्षापत्ता-सूक्ष्म मुद्धिમત્તા છે. આથી આ હેતુ છે. સામર્થ્યના હોવાથી જે પ્રેક્ષાવાન હોય છે તે પ્રાસાદના કરાવવાળા હોય છે જેમકે ભરતાદિ આ ઉદાહરણ છે. સામર્થ્યના હોવાથી આપ પ્રેક્ષાવાન છે, આ ઉપનય છે, આ માટે આપ પ્રાસાદોને કરવાવાળા છે, આ નિગમનવાક્ય છે, તથા પ્રાસાદાદિકોના કરાવાયા વિના સામર્થ્ય હોવાની પ્રેક્ષવત્તા આપમાં ઘટીત થતી નથી, આ કારણ છે. આ રીતે પ્રાસાદોને ન કરાવીને આપનું ઘેરથી નીકળવું ઉચિત નથી. આ પ્રકારથી હેતુ અને કારણ બને દ્વારા ઈન્દ્રનમિરાજર્ષિને સમજાવ્યા ત્યારે નમિરાજર્ષિએ ઈદ્રને આ પ્રકારે કહ્યું. ૨૫
नभि पिये ४ ते ५ -" संसयं खलु सो कुणइ " त्याहि.
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
