________________
प्रियदर्शिनी टीका अ. ९ नमिचरिते नमिइन्द्रयोः संवादः
४०५ ___ अयं भावः-यो मोक्षविषये सन्देहवान् अस्ति स संसार एव स्थातुमिच्छति, अतः स तत्रैव स्वगृहं करोति, अहं तु मोक्षविषये नास्मि संशयितः-सम्यग् दर्शना. दीनां मोक्षं प्रति अबन्ध्यहेतुत्वेन मया निश्चितत्वात् । अतः मोक्षपदं गन्तुमिच्छामि, तस्मात् तत्रैव शाश्वतं गृहं कतुं प्रवृत्तोऽस्मि इति भवदुक्ते सिद्ध साधनताऽपत्तिरिति ।
यद्वा-यः मार्गे गृहं कुरुते, स संशयम्-एकथर्मिक विरुद्धकोटिद्वयावगाहि ज्ञानं संशयस्तं, खलु-निश्चयेन कुरुते यथा-अत्र ममावस्थानं भविष्यति न वा इति। अतः यत्रैव यस्मिन्नेव स्थाने यो गन्तुमिच्छति, स तत्र सर्व वाक्यं सावधारणं वाक्यस्य व्यवच्छेद फलकत्वादिति न्यायेन तत्रैवेत्यर्थः, स्वाभीष्टस्थान इति यावत् , स्वाश्रयं-स्वस्य-आश्रयः-गृह-स्वाश्रयस्तं करोति । (कुणइ-कुरुते) करता है (सो-सः) वह (मग्गे-मार्गे) संसार में (घरंगृहम्) अपना घर बनाता है। क्यों कि जो (जत्थेवगंतुमिच्छेज्जा-यत्रैव गन्तुं इच्छति) जहां जाने का अभिलाषी होता है वह (तत्थ सासयम् कुविज्ज-तत्र स्वाश्रयं करोति ) वहां अपना आश्रय-घर करता है।
भावार्थ-जो मोक्ष के विषय में संदेहशील होता है वह संसार में ही रहना चाहता है इसलिये वह वहीं पर अपना घर करता है। मैं तो मोक्ष के विषय में संदेहशील नहीं हूँ, क्यों कि मोक्ष के प्रति सम्यग्दर्शनादिक अवन्ध्य-अमोघ हेतु हैं, यह मुझे निश्चय है। इसलिये मैं मोक्ष में जाने का अभिलषीत हूं इसलिये वहीं पर शाश्वत घर बनाने का अभिलाषी होकर प्रयत्नशील हो रहा हूं। इसलिये आपने जो कहा है वह मेरे द्वारा अभिलषित होने से उसमें सिद्ध साधनता ही है।
मन्वयार्थ-जो संसयं-यः संशयम् २ माक्षना विषयमा संशय कुणइकुरुते ४२ छ सो सः ते मग्गे-मागे संसारमा घर-गृहम् पातानु ५२ कुणइकुरुते मनावे छ. म २ जत्थेव गंतुमिच्छेज्जा-यत्रैव गंतु इच्छति या पानी मलिहाबी डोय छे. ते तत्थ सासयम् कुविज्ज-तत्र स्वाश्रयं करोति त्यांचाताना माश्रय-३२ ४२ छे.
ભાવાર્થ-જે મોક્ષના વિષયમાં સંદેહ રાખવાવાળા હોય છે તે સંસારમાં જ રહેવા ચાહે છે એટલે કે રચ્યા-પચ્યા રહે છે. આથી તે ત્યાં પોતાનું ઘર કરે છે એટલે કે સંસારમાં જ પરિભ્રમણ કરે છે, હું તે મોક્ષના વિષયમાં સંદે. હવાળે નથી. કેમ કે મોક્ષના તરફ સમ્યગૂ દર્શનાદિક અવધ્ય–અમેઘ હતું છે, એ મારો નિશ્ચય છે, આ કારણે મેક્ષમાં જવાને અભિલાષી છું. એ કારણે ત્યાં જ શાશ્વત ઘર બનાવવાને અભિલાષી બની પ્રયત્નશીલ થઈ રહ્યો છું. આથી આપે જે કહ્યું છે તે મારા દ્વારા અભિલષિત હોવાથી એમાં સિદ્ધ સાધનતા જ છે.
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
