________________
-
उत्तराध्ययनसूत्रे छाया-एतमर्थ निशम्य, हेतुकारणनोदितः।
___ ततो नमी राजर्षिः, देवेन्द्रम् इदमब्रवीत् ॥१३॥ टीका-'एयमटुं' इत्यादि
एतम् अनन्तरोक्तम् , अर्थम्=उपचारादर्थाभिधायिनं शब्दं निशम्य श्रुत्वा हेतुकारणनोदितः हेतुकारणे विषयीकृत्य देवेन्द्रेण पुनः पृष्टः इत्यर्थः, नमिः नमिनामकः, राजर्षिस्ततः तदनन्तरम् तत्र देवेन्द्रम् इदं वक्ष्यमाणं वचनम् , अब्रवीत् उक्तवान् ।
अयमत्र हेतु:-" आत्मनः अन्तःपुरं भवनं च रक्षणीयम्" इति प्रतिज्ञा, 'स्वत्वात् ' इति हेतुः यथा ज्ञानादि, इत्युदाहरणम् , ' स्वं चेदं भवतोऽन्तःपुरम् '
'एयमढे निसामित्ता'-इत्यादि।
अन्वयार्थ–(एयमटुंनिसामित्ता-एतमर्थं निशम्य ) इस बात को सुनकर (हेउकारणचोइओ-हेतुकारणनोदितः) हेतु और कारण प्रदर्शन पूर्वक पूछे गये (नमी रायरिसी-नमिराजर्षिः ) नमि राजऋषिने (देविंदं इणमब्बवी-देवेन्द्र इदं अब्रवीत् ) देवन्द्र के प्रति इस प्रकार कहा
भावार्थ-नमि राजऋषि के प्रति इन्द्र ने हेतु एवं कारण प्रदर्शित करते हुए इस प्रकार कहा-"आत्मनः अन्तःपुरं भवनं च रक्षणीयम्" अपने अन्तःपुर एवं भवन की आपको रक्षा करनी चाहिये क्यों कि " स्वत्वात् " वह अपना है, ये दोनों प्रतिज्ञा एवं हेतु वाक्य हैं । जो २ अपने होते हैं वे २ रक्षणीय होते हैं जैसे ज्ञानादिगुण, यह अन्वय दृष्टान्त है । उसी तरह से अन्तः पुरादिक भी अपने हैं, यह उपनय है,
" एयमट्ट निसामित्ता" त्याल
मन्वयार्थ:-एयमहूँ निसामित्ता-एतमर्थ निशम्य ॥ पातने सामान हेउकारणचोइओ-हेतुकारणनोदितः हेतु अने २५ प्रशनपुर पूछायेत नमी रायरिसी-नमिः राजर्षिः नभिपिये देविंद इण महबीवी-देवेन्द्र इद अब्रवीत् દેવેન્દ્રને આ પ્રમાણે કહ્યું –
ભાવાર્થ–નમિ રાજર્ષિને ઈન્દ્ર હતુ અને કારણ પ્રદર્શિત કરીને આ प्रभारी ४यु-" आत्मनः अन्तःपुरं भवन च रक्षणीयम् " माथे सापना २०४सवननी मन मत:पुरनी २क्षा ४२वीन. हेभ-" स्वत्वात्" से भाई છે એ બન્ને પ્રતિજ્ઞા અને હેતુવાકય છે. જે જે પોતાનું હોય છે તે રક્ષણ કરવાને ગ્ય છે. જેમ જ્ઞાનાદિક ગુણ, આ અન્વય દષ્ટાન્ત છે. એ જ રીતે અંતઃપુર આદિ મારૂં છે એ ઉપનય છે, આ કારણે રક્ષણીય છે, એ નિગમન
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
