________________
प्रियदर्शिनी टीका अ० ९ नमिवरिते नमिइन्द्रयोः सवादः
३७९ ततश्च-आक्रन्दादिदारुगशब्दजनकत्वादित्ययं हेतुरसिद्धः अभिनिष्क्रमणरूपे पक्षे हेतोरभावात् । आक्रन्दादिदारुणशब्दानां स्व स्व कार्यस्वार्थहेतुकत्वात् तेषां मदभिनिष्क्रमणहेतुकत्वाभावात् । स्वजना हि स्वार्थस्य हेतोः क्रन्दन्ति । तथा चोक्तम्
आत्मार्थ सीदमानः स्वजनपरिजनो रौति हाहार वार्तों,भार्या चात्मीय भोगं गृहविभवमुखं स्वं वयस्याश्च कार्यम् । क्रन्दन्त्यन्योन्यमन्यस्त्विह हि बहुजनो लोकयात्रानिमित्तं,
यो वा यस्माच किंचिन्मृगयति हि गुणं रोदितीष्टः स तस्मै ॥१॥ ठहरते हैं और जब प्रभात हो जाता है, तब वे सब के सब अपने२ पंख पसारकर अनेक दिशाओं में उड़ जाते हैं । इसलिये जो आप कहते हैं कि "तुम्हारा यह निष्क्रमण आक्रन्द आदि दारुणशब्दों का जनक होने से अनुचित है" यह आपका कहना ठीक नहीं है। कारण कि इसमें आक्रान्दादि दारुण शब्दजनकता है ही नहीं। इसलिये यह हेतु असिद्ध है। पक्ष में नहीं रहनेवाला हेतु अपने साध्य का साधक नहीं होता है। खजनों में आक्रान्दादि दारुण शब्दों का जनक तो और ही कोई है। और वह उनका अपना निजका स्वार्थ का विनाश है । कहा भी है
"आत्मार्थ सीदमानं स्वजनपरिजनो रौति हाहारवार्ता, भार्या चात्मीयभोगं गृहविभवसुखं स्वं वयस्याश्च कार्यम् । क्रन्दात्यन्योन्यमन्यस्त्विह हि बहुजनो लोकयात्रानिमित्तं,
यो वा यस्माच किश्चित् मृगयति हि गुणं ते तदिष्टः स तस्मै"। પર બેસે છે, અને જ્યારે પ્રભાત થાય છે ત્યારે તે બધાં પિતાપિતાની પાંખે ફેલાવીને જુદી જુદી દિશાઓમાં ઉડી જાય છે. આથી આ૫ જે કહે છે કે –“તમારું આ નિષ્ક્રમણ આકંદ આદિ દારૂણ શબ્દના ઉત્પાદક હેવાથી અનુચિત છે” એ આપનું કહેવું ઠીક નથી. કારણ કે–આમાં આજંદાદિ દારૂણ શબ્દ જનકતા છે જ નહીં. આ કારણે આ હેતુ અસિદ્ધ છે. પક્ષમાં ન રહે. નાર હેતુ પિતાના સાધ્યના સાધક થતા નથી. સ્વજનેના આઝંદાદિ દારૂણ શબ્દોને ઉત્પન્ન કરનાર તે બીજું જ કેઈ છે. અને તે બીજું કાંઈ નહિ પણ સ્વાર્થને વિનાશ. એટલે કે વ્યક્તિ રડે છે તે બીજાને માટે નહિ પણ પિતાના સ્વાર્થમાં ખોટ પડતાં રડવા બેસે છે. કહ્યું છે કે" आत्मार्थ सीदमानं स्वजनपरिजनो रौति हाहारवातों, भार्या चात्मीयभोगं गृहविभवसुखं स्वं वयस्याश्च कार्यम् । क्रन्दात्यन्योन्यमन्यस्त्विह हि बहुजनो लोकयात्रा निमित्तं, षो वा यस्माच्च किञ्चित् मृगयति हि गुणं ते तदिष्टः ल तस्मै"।
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
