________________
प्रियदर्शिनी टोका अ० ३ गा ९ सप्तमनिह्नवगोष्ठमाहिलदृष्टान्तः ७७३ कालमानं स्वीकृतं भवति, तथा च प्रत्याख्यानस्य सावधिकत्वेनावधौ पूर्णे प्रत्याख्यातवस्तुन आशंसासंभवात् “ अहमग्रे हनिष्यामी"-त्याशंसारूपं दूषणं स्यात् , तस्माद् 'अपरिमाणेन सर्व प्राणातिपातं प्रत्याख्यामि त्रिविधं त्रिविधेने'-ति वाच्यं मुनिनेति।
गोष्ठमाहिलेनैवमुक्ते सति विन्ध्यमुनिटुंलिकापुष्पाचार्य पृच्छति-भदंत ! गोष्ठमाहिलमुनि वज्जीवमिति प्रत्याख्याने वक्तुं नेच्छति । ___आचार्यः प्राह-प्रत्याख्यानस्य कालावधिकत्वमवश्यं कार्यम् , अन्यथा मर्यादाविरहाद् अकार्यसेवनं स्यात् , अपि चोत्सूत्रप्ररूपणापत्तिस्ततश्चानन्तसंसारः स्यात् । प्रमाणवाला प्रत्याख्यान श्रेयस्कर नहीं होता। यावज्जीव कहने से प्रत्या. ख्यान प्रमाणोपेत हो जाता है। काल का प्रमाण इस शब्द से स्पष्टरूप में कथित होता है। और भी-प्रत्याख्यान में सावधिकता आने से अवधि की पूर्णता होने के बाद प्रत्याख्यान वस्तु में आशंसा-आकांक्षा-का संभव होने से " मैं आगे मारूँगा" इस प्रकार का दूषण लगता है, इसलिये मुनि को तो ऐसा ही कहना चाहिये कि “मैं त्रिविध त्रिकरणसे विना किसी प्रमाण के समस्त प्राणातिपात का प्रत्याख्यान करता हूं।"
गोष्ठमाहिल की इस तर्क को सुनकर विंध्यमुनि ने जाकर आचार्य महाराज दुईलिकापुष्पमुनिसे पूछा कि भदंत ! गोष्ठमाहिल मुनि प्रत्याख्यान में “जावज्जीवाए" नहीं कहना चाहिये ऐसा कहते हैं। विध्यमुनि की बात सुनकर आचार्य महाराज ने कहा कि प्रत्याख्यान में काल की अवधि अवश्य करनी चाहिये, अन्यथा मर्यादा का विरह होनेसे પ્રત્યાખ્યાન શ્રેયસકર નથી હોતું. યાજિવ કહેવાથી પ્રત્યાખ્યાન પ્રમાણપત થઈ જાય છે. કાળનું પ્રમાણ આ શબ્દથી સ્પષ્ટ રૂપમાં કથિત થાય છે. પ્રત્યાખ્યાનમાં સમય મર્યાદા આવવાથી અવધિની પૂર્ણતા થયા પછી પ્રત્યાખ્યાત કરેલી વસ્તુમાં આશંસા-આકાંક્ષાને સંભવ હોવાથી “હું આગળ મારીશ” આ પ્રકારનું દૂષણ લાગે છે આથી મુનિએ તે એવું કહેવું જોઈએ કે હું વિવિધ ત્રિકરણથી કઈ પણ પ્રમાણ વગર સમસ્ત પ્રાણાતિપાતનું પ્રત્યાખ્યાન કરૂ છું.
ગેન્ડમાહિલના આ તકને સાંભળીને વિંધ્યમુનિએ જઈને આચાર્ય મહા२।४ हुमानि५ मुनिने ५ यु , महन्त! ४माहिद मुनि "जावज्जिवाए " से प्रत्याभ्यानमा नउने ये भ ई छ. विध्यमुनिनी पात સાંભળી આચાર્ય મહારાજે કહ્યું કે, પ્રત્યાખ્યાનમાં કાળની અવધિ અવશ્ય કરવી જોઈએ. એ પ્રમાણે ન કરાતાં મર્યાદાને વિરહ થવાથી અકાર્ય સેવન પણ
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૧
