________________
६८६
उत्तराध्ययन सूत्रे
प्रथमादिपदेशा जीवत्वेन निषिद्धाः, न पुनरन्स्य प्रदेशः " अनिषिद्धमनुमतं भवती - " ति न्यायात्, तत्र जीवत्वानुज्ञानात् । अतः प्रथमादिपदेशवत् अन्त्यस्यजीवत्वनिषेधो न शास्त्रानुमत इति चेत् — उच्यते
9
(७) आचार्यः माह – अन्त्यप्रदेशोऽपि श्रुते जीवत्वेन निषिद्धोऽस्ति यतः - " एगे भंते ! जीवपए से जीवेत्ति वत्तव्यं सिया ? णो इणट्ठे समट्ठे । " इति तत्रैवोक्तम् । तस्मात् यदि श्रुतं भवतः प्रमाणं तदा भवन्मतेऽन्य प्रदेशस्यापि जीवत्वं न वाच्यम्, एकत्वात् प्रथमाद्यन्यतरप्रदेशवत् ( १ ) ।
जीवत्व नहीं है ऐसा स्पष्टरूप से कहा गया है । तथा अन्त्यप्रदेश में जीव है ऐसा विधान किया गया है, क्यों कि जो अनिषिद्ध होता है, वह अनुमत समझा जाता है इससे ऐसा ज्ञात होता है कि अन्त्य - प्रदेश में जीवत्व की मान्यता शास्त्रसंमत है । इसलिये मैं कह रहा हूं कि प्रथमादिप्रदेशों की तरह अन्त्यप्रदेश में जीवत्व का निषेध शास्त्रानुमत नहीं है।
(७) आचार्य कहते हैं - ऐसा नहीं है, अन्त्यप्रदेश में जीव है यह बात भी शास्त्र में निषद्ध की गई है, क्यों कि " एगे भंते! जीवपएसेजीवेति वक्तव्व सिया ? णो इणट्ठे समट्ठे " यह पाठ भी वहीं पर आया है, सो यदि तुम को श्रुत में प्रमागता अभीष्ट है तो तुम को " अन्त्य - प्रदेश में जीव है " ऐसा नहीं कहना चाहिये, क्यों कि प्रथमादि अन्यतर प्रदेश की तरह एक प्रदेशता अन्त्य के प्रदेश में भी स्थित है । (१) ।
સ્પષ્ટ રૂપથી કહેવામાં આવ્યુ છે. તથા અન્યપ્રદેશમાં જીવ છે એવું વિધાન કરવામાં આવેલ છે. કેમકે, જે અનિષિદ્ધ હોય છે તે અનુમત સમજવામાં આવે છે. આથી એવું જાણી શકાય છે કે, અન્ત્યપ્રદેશમાં જીવની માન્યતા શાસ્ત્ર સંમત છે. આથી હું એવું કહું છું કે, પ્રથમ આદિ પ્રદેશેાની માફક અન્યપ્રદેશમાં જીવત્વના નિષેધ શાસ્રાનુમત નથી.
(૭) આચાર્યં કહે છે એવુ નથી. અન્યપ્રદેશમાં જીવ છે એ વાત પણ शास्त्रमां निषिद्ध १२वामां आवे छे. भ, "एगे भते ! जीवपएसे जीवेत्ति वत्तव्वं सिया ? णो इणट्टे समट्ठे " या पाठ पशु त्यांन यावेस छे, साथी ले તમને શ્રુતમાં પ્રમાણુતા અભીષ્ટ છે તે તમારે અન્ત્યપ્રદેશમાં જીવ છે” તેમ ન કહેવુ જોઇએ. કેમકે, પ્રથમાર્દિક અન્યતર પ્રદેશની માફક એક પ્રદેશતી મત્સ્યના પ્રદેશમાં પણ સ્થિત છે. (૧)
66
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર ઃ ૧
