________________
उत्तराध्ययनसूत्रे
श्रित्याsसत्कार्यवादिना भवताऽभिधीयते, अकृतं खलु क्रियमाणं भवतीति, तत्र वयं सत्कार्यवादिनो ब्रूमः - निष्यमाणमेतद्भवदीयवचनम् । अकृतम् ( अविद्यमानं ) घटादिकार्य न क्रियते, असस्वात्, आकाशकुसुमवत् । यदि अकृतम् (अविद्यमानम् ) अपि क्रियते, तर्हि शशविषाणमपि क्रियताम्, अकृतत्वाविशेषात् (अविद्यमानत्वाविशेषात् ) । अपि च ये नित्यकरणादयो दोषाः सत्कार्यवादे प्रदत्तास्ते खल्वसरकार्यवादेऽपि तव सन्ति । विद्यमाने वस्तुनि करणक्रियाया अङ्गीकारे पुन:पुनरनवरतं करणक्रियाया अतिप्रसङ्गात् क्रियाया अपरिसमाप्तिः क्रियाया वैफल्यं नहीं हैं । आपने जो असत्कार्यवाद को लेकर कुतर्क का आश्रय करते हुए ऐसा कहा है कि - ' कृतं न क्रियते कृतस्वात्, कृतघटवत्' अर्थात्कृत होने से कृत किया नहीं जाता है जैसे कृत घट, अकृतं खलु क्रियमाणं भवति ' अर्थात् अकृत ही क्रियमाण होता है सो आपका यह कथन कथंचित् सत्कार्यवादी हमलोगों के चित्त में उतरता नहीं है भला आप को यह विचारना चाहिये जो सर्वधा असत् होता है-द्रव्य दृष्टि से भी जिसकी सत्ता कायम नहीं है ऐसा असत् पदार्थ कभी भी निष्पन्न नहीं हो सकता है । यदि इस प्रकार का भी पदार्थ निष्पन्न होने लगे तो शश विषाण को भी उत्पन्न होना चाहिये । दूसरे द्रव्य की अपेक्षा सत् को कार्य मानने पर जो आपने नित्यकरण होने की प्रसक्तिरूप दोष दिये हैं सो ये सभी दोष आपके असत्कार्यवाद में भी आते हैं, आपने जो यह कहा है कि विद्यमान वस्तु में करनेरूप क्रिया को अंगीकार करने पर पुनः पुनः अनवरत उस करनेरूप क्रिया का अतिप्रसंग प्राप्त होता है स्वीहारी हुतुनो आश्रय सर्धने येवु अधुं छे हैं, कृतं न क्रियते कृतत्वात् શ્વેત બટર્ અર્થાત્ કૃત થવાથી કૃત કરેલ મનાતુ નથી જેવી રીતે કૃત ઘટ, अकृतं खलु क्रियमाणं भवति अर्थात् न्यारे अछूत ४ डियमाणु होय छे. मेथी આપનું આ કથન કથČચિત્ સત્કાર્ય વાદી અમારા લેાકેાના દિલમાં ઉતરતુ' નથી. આપે એ વિચારવું જોઈ એ કે, જે સર્વથા અસત્ હોય છે દ્રવ્યદૃષ્ટિથી પણજેની સત્તા કાયમ નથી એવા અસત્ પદાથ કઢી તૈયાર થઈ શકતા નથી. જો કદી આ પ્રકારના પણ પદાર્થ પુરા થયેલા માનવામાં આવે તેા ખવિષાણુ (ગધેડાંને શીગડાં) પણ ઉત્પન્ન થવાં જોઇએ. દ્રવ્યની અપેક્ષા સત્ને કાર્ય માનવાથી જે આપે નિત્યકરણ હાવાના પ્રશસ્તીરૂપ દોષ આપ્યા છે, તે સઘળા દોષ આપના અસતકાર્ય વાદમાં પણ આવે છે. આપે જે એમ કહ્યું કે, વિદ્યમાન વસ્તુમાં કરવારૂપ ક્રિયાને ગિકાર કરવાથી ફરી ફરી અનવરત એ કરવારૂપ ક્રિયાના
સ
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર ઃ ૧
,
