________________
3
उत्तराध्ययनसूत्रे मूलम् कम्मसंगेहिं संमूढा, दुःक्खिया बहुवेयणा ।
अमाणुसासु जोणीसु, विणिहम्मंति पाणिणो॥६॥ छाया-कर्मसंगैः संमूढाः, दुःखिता बहुवेदनाः ।
____ अमानुषीषु योनिषु, विनिहन्यन्ते प्राणिनः ॥ ६॥ टीका-'कम्मसंगेहिं' इत्यादि।।
कर्मसंगः=ज्ञानावरणीयादि कर्मसंयोगैः, संमूढाः-तत्त्वातत्वविवेकरहिताः, दुःखिताः-विविधदुःखजालजनकरोगशोकादिसमाक्रान्ताः, बहुवेदनाः मन्द तीव्रतीव्रतर-पीडायुक्ताः पाणिनः, अमानुषीषु-एकेन्द्रिय-द्वीन्द्रिय-त्रीन्द्रिय-चतुरिन्द्रियमनुष्यभिन्नपञ्चेन्द्रियरूपासु च, योनिषु कर्मभिः विनिहन्यन्ते पुनः पुनरुत्पद्यन्ते । अतो मानुषत्वं दुर्लभमिति भावः ॥ ६॥ को सफल बनाने की ओर लक्ष्य देना यही सव से प्रथम कर्तव्य है ॥५॥
"कम्मसंगेहिं" इत्यादि अन्वयार्थ-(कम्मसंगेहि-कर्मसंगैः) ज्ञानावरणीयादिक कर्मों के संयोग से (संमूढा-संमूढाः ) तत्त्वातत्त्व के विवेक से विकल बने हुए अतएव (दुक्खिया-दुःखिताः) विविधदुःखजनक ऐसे रोग, शोक आदि से समाकान्त एवं (बहु वेयणा-बहु वेदनाः) मन्द, तीव्र, तीव्रतर पीडाओं से युक्त ये (पाणिणो-प्राणिनः) संसारी प्राणी (अमाणुसासु जोणीसुअमानुषीषु योनिषु) एकेन्द्रिय, द्वीन्द्रिय, त्रीन्द्रिय, चतुरिन्द्रिय एवं मनुष्य भिन्न पञ्चेन्द्रिय इन योनियों में (विणिहम्मंति-विनिहन्यन्ते ) पुनः पुनः जन्ममरणजनित दुःख पाते हैं । इसलिये मनुष्यभव हुर्लभ है। જોઈએ અને તે પ્રાણીમાત્રનું એક માત્ર સૌ પ્રથમ કર્તવ્ય છે. પ ા
“कम्मसंगेहि "-त्याहि.
अन्वयार्थ-कम्मसंगेहिं-कर्मसंगैः ज्ञानावरणीय मा भर्भाना साथी संमूढा-संमूढाः तत्वातत्वना विवस्थी, वि४१ मने तमा दुक्खिया-दुखिताः विविध मनपा २, A माहिथी समाzid मन बहु वेयणा-बहु वेदनाः भ, तीव्र, तीव्रतर, पीडामोथी युद्धत - पाणिणो-प्राणिनः संसारी प्राणी अमाणुसासु जोणीसु-अमानुषीषु योनिषु सन्द्रिय, मेन्द्रिय, त्रीन्द्रिय, यार ४न्द्रिय, मने मनुष्य भिन्न पाय धन्द्रिय मा योनीमामा विणिहम्मंति-विनिहन्यन्ते ફરી ફરી જન્મ મરણ જનીત દુઃખ પામે છે. એટલા માટે મનુષ્યભવ દુર્લભ કહ્યો છે.
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૧
