________________
प्रियदर्शिनी टीका. अ० २ गा ४५ परीषहावतरणम्
५५७
ननु आत्यन्तिकशीतस्पर्शे सति वहिसान्निध्ये, तथा - शरीरस्यैकस्मिन् भागे छायाश्रितेऽपरस्मिन् भागे सूर्यकिरणप्रतप्ते सति एकस्य पुरुषस्य एकस्यां दिशि शीतम्, अन्यस्यां चोष्णमित्येवं द्वयोरपि शीतोष्णपरोषहयोर्युगपत् संभवोऽस्तीति चेत्, उच्यते - अत्र परीषहे कालकृतशीतोष्णयोर्ग्रहणम्, अतो नास्त्येतत्प्रभाamra इति ।
शंका- शीतस्पर्श और उष्णस्पर्श का जो आपने परस्पर विरोध बतलाया है वह जचता नहीं है, क्यों कि आत्यंतिक शीतस्पर्श होने पर भी अग्नि के समीप में, तथा शरीर का एक भाग छायाश्रित होने पर, दूसरा भाग सूर्य की किरणों से तप्त होने पर एक ही पुरुष को एक दिशा में शीत का, अन्य दिशा में उष्ण का अनुभव युगपत् होता है, इस प्रकार शीत और उष्णस्पर्श का एक ही पुरुष में देशादिक की अपेक्षा एक साथ सद्भाव पाये जानेसे इनमें आप विरोध कैसे कहते हैं ।
उत्तर - इस प्रकार की आशंका यहां नहीं करना चाहिये। क्यों कि यहां जो शीत उष्ण परीषह का युगपत् विरोध बतलाया गया है वह काल की अपेक्षा से बतलाया गया है। शीतकाल में शीतपरीषह का उष्णकाल में उष्णपरीषह का सद्भाव रहता है । शीतकाल में उष्णकाल नहीं होता और उष्णकाल में शीतकाल नहीं होता, अतः इस अपेक्षा से यहां इस प्रश्न के होने का अवकाश ही नहीं है ।
શું કા—શીતપશ અને ઉષ્ણસ્પર્શના જે આપે પરસ્પર વિરાધ બતાવેલા છે તે ખરાખર નથી, કેમકે, અત્ય ંતિક ઠંડીના સ્પર્શ હાવાથી પણુ અગ્નિના સાંનિધ્યમાં તથા શરીરના એક ભાગ છાયાશ્રિત હાવાથી, ખીજે ભાગ સૂર્યનાં કિરણાથી તુસ હાવાથી, એકજ માણસને એક દિશામાં ઠંડીના અને બીજી દિશામાં ઉષ્ણુના અનુભવ યુગપત્ થાય છે. આ રીતે ઠંડી અને ઉષ્ણુસ્પર્શના એક જ માણસમાં દેશાદિકની અપેક્ષા એક સાથે સદ્ભાવ દેખાતાં આમાં આપ વિરોધ કેવી રીતે કહેા છે?
ઉત્તર—આ પ્રકારની આશંકા અહિં ન કરવી જોઈએ કેમકે, અહિ' જે ઠંડી અને ઉષ્ણુ પરીષહના યુગપત્ વિરાધ બતાવવામાં આવેલ છે તે કાળની અપેક્ષાથી બતાવવામાં આવેલ છે. શીતકાળમાં ઠંડીના પરીષહ અને ઉણુકાળમાં ઉષ્ણુપરીષહના સદ્ભાવ રહે છે. શીતકાળમાં ઉષ્ણકાળ હાતા નથી અને ઉષ્ણુકાળમાં શીતકાળ હાતા નથી. આથી આ અપેક્ષાએ અહિંયાં આ પ્રશ્ન થવાના અવકાશ જ નથી.
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર ઃ ૧
