________________
२१७
प्रियदर्शिनी टीका गा. २६ ब्रह्मचारिकर्तव्यम् लक्षणं सर्वेषां स्थानानाम्, कुत्रापि स्त्रिया सहावस्थानं संभाषणं च न कुर्यादित्यर्थः, एकग्रहणमप्युपलक्षणम् तेनानेकस्त्रीभिरपि सहावस्थान संभाषणं च वर्जनोयम् , यत्र पुरुषः साक्षी नास्ति तत्र स्त्रिया सहावस्थानं संभाषणं च परिहरेदिति सूत्राशयः । उक्तं च श्रीदशवकालिक सूत्रे
जहा कुक्कुडपोयस्स, निच्चं कुललओ भयं ।
एवं खु बंभयारिस्स, इत्थी विग्गहओ भयं ॥ (अ. ८ गा. ५४) छाया-यथा कुक्कुटपोतस्य, नित्यं कुललाद् भयम् ॥
एवमेव ब्रह्मचारिणः, स्त्रीविग्रहाद् भयम् ॥ स्वगत दोष का निरूपण कर के अब अन्य के संसर्ग से होने वाले दोषोंका वर्णन करते हैं-'समरेसु-इस्यादि. ___अन्वयार्थ-(समरेसु-समरेषु) लुहारकी शाला में (अगारेसु-अगारेषु) घरों में, (संधीसु-संधिषु) दो घरों के अंतराल में तथा (महापहेसुमहापथेषु), राजमार्ग में (एगिथिएसद्धिं-एकस्त्रियासार्ध) अकेली स्त्री के साथ ( नेवचिठे न संलवे-नैवतिष्ठेत् नैव संलपेत् ) न ख़डा होवे
और न उससे बातचीत करे। __ इस श्लोक में समरादिक चार पद उपलक्षण हैं, इससे समझना चाहिये कि किसी भी जगह में जब तक पुरुष साक्षीभूत न हो तब तक अकेली स्त्री से अथवा अनेक स्त्रियों से ब्रह्मचारी का कर्तव्य है कि वह न बोले और न वहाँ खडा रहे। दशवकालिक सूत्र में भगवानने कहा है
આ પ્રકારે પિતાનામાં રહેલ દેનું વર્ણન કરી હવે બીજાના સંસર્ગથી ये होषानु पर्छन रे छे. समरेसु छत्याह. ___मन्वयार्थ-समरेसु-समरेषु सुडानी उभां, अगारेसु-अगारेषु धराभां, संघेसु-संधेषु मे घरोना मतभा तथा महापहेसु-महापथेषु २० भामा, एगिथिए सद्धि-एकस्त्रिया साध ली सीनी साथे, नेव चिठे न संलवे-नैव तिष्ठेत नैव संलपेत् मा न २२ मन सनाथी पातयात ४२वी नही.
આ શ્લોકમાં સમરાદિક ચાર ઉપલક્ષણ છે, એથી એ સમજવું જોઈએ કે, કોઈ પણ સ્થળે જ્યાં સુધી બીજે પુરૂષ સાક્ષીભૂત ન હોય ત્યાં એકલી સ્ત્રીથી અથવા અનેક સ્ત્રીઓ સાથે બ્રહ્મચારીએ બોલવું ન જોઈએ, અને ત્યાં ઉભવું પણ ન જોઈએ. દશવૈકાલિક સૂત્રમાં ભગવાને કહ્યું છે કે, જે રીતે કુકડાના બચ્ચાને બિલાડીને ભય રહે છે, એ રીતે સ્ત્રીને શરીરને બ્રહ્મચારીને પણ ભય રહ્યા કરે છે. उ० २८
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૧
